سرویس خبری ایران من: محسن نذیری اصل، نماینده ایران، در سخنانی جامع به تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال برجام و روند مذاکرات هسته‌ای پرداخت. وی ضمن انتقاد از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و عملکرد تروئیکای اروپایی، به بررسی چالش‌های موجود و راهکارهای پیش رو برای احیای این توافق بین‌المللی پرداخت. این سخنان در شرایطی مطرح شد که تنش‌ها میان ایران و کشورهای غربی بر سر مسئله هسته‌ای همچنان ادامه دارد و تلاش‌ها برای احیای برجام با موانع جدی روبرو شده است.
موضع ایران در قبال خروج آمریکا از برجام
محسن نذیری اصل طی سخنانی خروج یکجانبه، بی دلیل و غیرقانونی آمریکا از برجام را علت اصلی وضعیت فعلی این توافق توصیف کرد و گفت: مذاکرات (وین) قرار بود به ادامه تحریم‌های یکجانبه غیرقانونی ایالات متحده علیه ایران پایان دهد و راه را برای اجرای کامل و موثر برجام توسط همه شرکت کنندگان هموار کند. اما ناکامی ایالات متحده در تغییر مسیر و ادامه سیاست فشار حداکثری به تضعیف فضای لازم برای به نتیجه رساندن مذاکرات شد. بنابراین، اگر برخی از اعضای شورا در رابطه با اجرای برجام سوالاتی را مطرح می‌کنند، آمریکا در مورد تعهدات ایران ذیل این سند حرفی برای گفتن ندارد، زیرا این کشور از هیچ تلاشی برای از بین بردن این توافق دریغ نکرده است.
انتقاد از رویکرد تروئیکای اروپایی
وی افزود: رئیس‌جمهور پزشکیان و وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران آماده است تا گام‌های جبرانی قانونی خود را به عقب برگرداند، مشروط بر اینکه لغو موثر و قابل راستی‌آزمایی تحریم‌های غیرقانونی آمریکا انجام شود و همه مشارکت‌کنندگان در برجام به اجرای کامل و مؤثر تعهدات خود ادامه دهند. سفیر کشورمان بر همین اساس به طرف‌های غربی توصیه کرد که مسیر شکست خورد گذشته را «که قبلاً تجربه کرده‌اند تکرار نکنند»
وی سپس مواضع و اقدامات تروئیکای اروپایی را مغایر روح و متن برجام توصیف و تحریم‌های اخیر علیه شرکت کشتیرانی و هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران را بشدت محکوم کرد و گفت: این اقدامات نقض آشکار برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است. ما این اقدامات را مغایر با الزاماتی می‌دانیم که زیربنای هرگونه تعامل احتمالی در آینده است.
نذیری اضافه کرد: این نوع اقدامات نشان می‌دهد این کشورها برخلاف آنچه ادعا می‌کنند که مشتاق تعامل برای احیای برجام هستند، از هیچ تلاشی برای از بین بردن مسیری که درباره آن توافق کرده‌ایم دریغ نمی‌کنند.
سفیر کشورمان ضمن سرزنش تروئیکا که از یک سو با ارسال نامه‌های مختلف به شورای امنیت، چشم خود را بر عامل اصلی وضع موجود برجام بسته و عمداً اطلاعات نادرست در مورد تعهدات ایران ذیل این توافق منتشر می‌کنند و از سوی دیگر با وارونه جلوه دادن واقعیت‌ها خواهان اجرای برجام توسط ایران هستند، تصریح کرد که گام‌های جبرانی ایران در برجام، «مطابق با حقوق ذاتی آن طبق بندهای ۲۶ و ۳۶ این توافق و در واکنش به خروج غیرقانونی ایالات متحده از برجام، همراه با ناتوانی تروئیکا در اجرای تعهدات خود بود. این واقعیت آشکار به هیچ وجه نمی تواند مبنایی برای تروئیکا برای خودداری از اجرای تعهدات خود باشد.»
تاریخچه برجام و چالش‌های پیش رو
وی همچنین بی‌اعتنایی تروئیکای اروپا به تعهدات خود در زمینه رفع تحریم‌های موشکی علیه ایران را که باید در چارچوب بندهای غروب آفتاب برجام برداشته می‌شد، اقدامی غیرقانونی و مصداق دیگری از عدم اجرای قابل توجه تعهدات آنها در نقض برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد دانست و گفت: باید تاکید کرد که برنامه موشکی ایران طبق اعلام دبیرخانه سازمان ملل دیگر مشمول محدودیت های شورای امنیت نخواهد بود. این کشورها نه تنها عمداً تعهدات داوطلبانه را با تعهدات قانونی درهم می آمیزند، بلکه نهایت تلاش خود را برای پنهان کردن یک واقعیت کاملا واقعی انجام دادند و آن اینکه برجام دارای شرکت کنندگان دیگر و همچنین ضمیمه هایی است که باید بدون تأخیر بیشتر توسط آن شرکت کنندگان اجرا شوند.
نذیری در بخش دیگری تصریح کرد که بیانیه مشترک ۴ مارس درباره توافقات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل‌وفصل تمام مسائل پادمانی باقی‌مانده، «نباید به گونه ای تفسیر شود که این بیانیه مشترک جایگزین تعهدات قانونی موافقتنامه پادمان جامع است.»
سفیر کشورمان با اشاره به اینکه ایران طی دو ماه گذشته با خویشتن‌داری، از هرگونه اقدامی که ممکن ایست مسیر تلاش‌ها برای احیای برجام را پیچیده کند پرهیز کرده است، تصریح کرد که طرف‌های اروپایی عضو برجام نه تنها اقدام متقابل صورت نداده که مسیر تقابل را انتخاب کرده‌اند.
وی تاکید کرد: گفت‌وگو و همکاری سازنده برای دستیابی به یک راه‌حل پایدار، به نحوی که همه نگرانی‌های اعضای برجام به طور یکسان مورد توجه قرار گرفته و راه‌حل‌های دوستانه بررسی شود، ضروری است.
نذیری بیان داشت: جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به این هدف، در صورتی که سایر طرف‌ها اراده سیاسی از خود نشان داده و اقدامات لازم را صورت دهند، به نحوی که تمام تلاش‌های انجام‌شده در سه سال گذشته، از جمله گره زدن مذاکرات به موضوعات غیرمرتبط، خدشه‌دار نکنند، آماده تعامل مثبت است.
وی تصریح کرد: فشار، ارعاب و رویکرد تقابلی مسیر پایدار و قابل قبولی نیست و در نهایت به بن بست می انجامد.
به گزارش ایرنا، ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، تحریم‌هایی که به واسطه برجام رفع شده بود، با تصمیم یکجانبه وی برای خروج از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) بازگردانده شد.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران امور خارجه اعضای باقی‌مانده در این توافق فعال کرد. در نتیجه این نشست، طرف‌های عضو برجام با صدور بیانیه‌ای، ۱۱ تعهد را برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از اقدام یکجانبه آمریکا مطرح کردند.
اما اجرای نامتوازنِ این توافق از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی را در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.
ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ایران نیز در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد.
دولت دموکرات جو بایدن پس از روی کار آمدن در ژانویه ۲۰۲۱، اقدام یکجانبه دولت سابق این کشور را برای خروج از توافق ایران و گروه ۱+۵ محکوم کرد، اما هرگز اقدام معتبری را برای جبران سیاست‌های نادرست دولت ترامپ صورت نداد.
ایران در ۸ دور مذاکرات وین حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای گفت‌وگو درباره حفظ برجام نشان داد و از طرف‌های غربی انتظار داشت تا به طور متقابل رویکرد مسئولانه‌ای را در پیش گرفته و مسیر تحریم‌های غیرقانونی را تغییر دهند.
اما تجربه گفت‌وگوها نشان داد که هرچقدر باراک اوباما (رئیس جمهوری پیشین آمریکا) برای عقد برجام و دونالد ترامپ درباره فسخ این توافق اراده داشتند، جو بایدن (رئیس جمهوری آمریکا) اراده لازم را برای تصمیم‌گیری در این زمینه نداشت و به همین خاطر مذاکرات وین معطل ماند.
ایران به عنوان کشوری مسئولیت پذیر همواره اعلام کرده است که برای عقد توافقی پایدار و قابل اتکا که تحریم‌ها را به نحوی تضمین شده رفع کند و موضوعی به عنوان اهرم فشار جهت استفاده علیه ایران در آینده باقی نماند، آمادگی دارد.
