سرویس خبری ایران من: در تحولی چشمگیر در صحنه سیاسی سوریه، احمد الشرع که بیش از دو دهه با نام ابومحمد الجولانی شناخته می‌شد، پس از سقوط دولت بشار اسد به دمشق بازگشت. حضور او در مسجد اموی و سخنرانی برای مردم سوریه، نقطه عطفی در مسیر تحولات این کشور محسوب می‌شود. این رویداد که با بازگشت وی به هویت اصلی‌اش همراه بود، پرسش‌های متعددی را درباره آینده سوریه و صداقت تغییر رویکرد او از تندروی به میانه‌روی مطرح کرده است.

بازگشت به هویت اصلی و سخنرانی تاریخی

صبح یکشنبه مرد ۴۲ ساله‌ای که یونیفرم ساده نظامی بر تن داشت به مسجد اموی دمشق رفت و برای جمعیت کوچک حاضر در مسجد، مردم سوریه، منطقه و جهان سخنرانی کرد.

احمد الشرع سقوط خاندان اسد را «پیروزی برای این کشور» توصیف کرد و از مردم خواست آرام باشند و عبادت کنند. وی گفت: ۲۰ سال پیش کشور را ترک کردم و قلبم برای این لحظه می تپید.

از الشرع تا الجولانی؛ مسیر دگردیسی

گاردین نوشت: برای دو دهه، الجولانی از نام اصلی خود استفاده نکرده بود. احمد الشرع در یک خانواده مترقی در محله مرفه دمشق بزرگ شد و در رشته پزشکی تحصیل کرد و بعد به طور کامل ناپدید شد. جایگزین او ابو محمد الجولانی بود. این الجولانی بود که با سربازان آمریکایی در عراق بین سالهای ۲۰۰۳ و ۲۰۰۶ جنگید و به مدت ۵ سال در اردوگاه های بازداشت شدگان در آنجا زندانی شد. این الجولانی بود که در سال ۲۰۱۱ به سوریه بازگشت تا نقش مهمی را در کارزارهای داعش و سپس القاعده ایفا کند.

الجولانی ریاست گروه هیئت تحریر شام را برعهده گرفت و از سال ۲۰۱۷ حاکمیتی خود را بر دو میلیون نفر از جمعیت منطقه ادلب در شمال غرب سوریه تحمیل کرد. ماه گذشته الجولانی بود که ائتلاف شورشی تحت سلطه هیئت تحریر شام را در مبارزات دوازده روزه خود تشکیل داد؛ مبارزاتی که روز یکشنبه در دمشق به سرانجام رسید.

تحلیل‌ها و دیدگاه‌های کارشناسان

اکنون سوال این است که کدام یک از این دو در سوریه حکومت خواهند کرد؛ الجولانی که در فهرست گروه های تروریستی آمریکا، انگلیس و دیگر کشورها قرار داد و جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای سر او در نظرگرفته شده است یا الشرع که در سالهای اخیر نشان داده که سازمان متبوعش به غرب حمله نخواهد کرد.

بسیاری از تحلیگران معتقدند که تصمیم الشرع برای ورود به دمشق با کنار گذاشتن نام مستعار نظامی خود، تغییر از تندروی به مواضع میانه روتر را نشان می دهد.

در شهر حلب، که حملات هیئت تحریرالشام آغاز شد این گروه به سربازان پیاده رژیم امان داد، خانه به خانه گشت تا به شهروندان مسیحی اطمینان دهد که آسیبی به آنها وارد نخواهد شد و به کردها این پیام را فرستاد که «تنوع پذیری نقطه قوت است و ما به آن افتخار می کنیم». گفته می شود الشرع خود هدایت تلاش های دیپلماتیک را برای جلب نظر رهبران شیعه برعهده داشته است.

شیراز ماهر کارشناس در کالج کینگ لندن در این زمینه گفت: آنچه که ما ملاحظه می کنیم این است که او (الشرع) یک فرد کاملا تغییر کرده است.

گاردین نوشت: این یک تغییر ناگهانی نیست، او قبلا هم علیه القاعده و داعش مبارزه کرد و به پاکسازی گروهش از افرادی پرداخت که مظنون به وفاداری دوگانه بودند. هر چند که به تازگی گفت که از جشن گرفتن حمله سال ۲۰۰۱ القاعده به آمریکا پشیمان نیست اما درباره این که واقعا مخالف دیدگاه های تندروانه در مبارزات جهانی است تردید وجود دارد.

برخی از کارشناسان خاطرنشان می کنند که استفاده از نام مستعار الجولانی ممکن است صرفا نمایانگر رهبری هئیت تحریر الشام نباشد و برگرفته از ارتفاعات جولان باشد اما تعهد قوی او را نسبت به پایان دادن اشغال این منطقه به دست رژیم صهیونیستی نشان می دهد.

گاردین نوشت: به نظر می رسد که الشرع بر رفع مشکلات داخلی و منافع ناسیونالیستی خود متمرکز است که شامل رفاه کامل برای مردم سوریه و کمک به مردم آسیب دیده این کشور است.

با این حال برخی از تحلیگران بر این باورند که برخی از رهبران ارشد هیئت تحریر شام و کارامدترین جنگجویان این گروه که شامل افراط گرایان کهنه کار آسیای مرکزی هستند، همچنان به «ایدئولوژی جهادی» متعهد هستند.

برخی از مفسران بر این باورند که هر گونه اعتدال تازه صرفا یک تغییر صوری است که جاه طلبی های رادیکالیستی را هم در داخل و هم در سطح جهانی مخفی می کند اما این گروه از مفسران هشدار می دهند که غرب و قدرت های منطقه ای باید مراقب باشند.

حسین عبدالحسین کارشناس بیناد دفاع از دموکراسی ها در واشنگتن با اشاره به «پرچم گروه های جهادی» در کنار پرچم سوریه در مصاحبه هفته گذشته الشرع با سی ان ان گفت: تاکنون صحبت های او درست و منطقی بوده است و امیدوارم که همین باشد که می گوید. اما وضعیت کشور سوریه آشفته است، این کشور اقتصاد و پولی ندارد. جرم و جنایت، فقر و بازگشت میلیون ها آواره در این کشور وجود دارد. هیچ کس خوشحال نیست اما دیر یا زود همه چیز صورت واقعی خود را خواهد یافت و من نگران بازگشت او به هویت قبلی اش هستم.

وی گفت: الشرع یا جولانی، پاسخی به حامیان و افراد مشکوک به آینده سوریه است، رفتار گویاتر از گفتار است.