سرویس خبری ایران من: در تحولات اخیر سیاست خارجی آمریکا، انتصاب استیون ویتکاف به عنوان نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، توجه بسیاری از تحلیلگران را به خود جلب کرده است. این انتصاب که در آبان ماه سال جاری صورت گرفت، از چند جهت قابل تأمل است: نخست آنکه ویتکاف بدون داشتن پیشینه دیپلماتیک به این سمت منصوب شده، و دوم آنکه او یکی از نزدیکترین دوستان ترامپ محسوب می‌شود. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این انتصاب و پیامدهای احتمالی آن می‌پردازد.
معرفی استیون ویتکاف و انتصاب او
به گزارش ایران من، آبان ماه سال جاری بود که رسانه ها از انتصاب «استیون ویتکاف» سرمایه گذار املاک و مستغلات به عنوان نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه خبر دادند. رسانه های غربی در توصیف ویتکاف می گویند، او فردی است که نه سیاست خوانده و نه تجربه ای قابل ذکری در این حوزه دارد اما توانست در بدو ورود خود به کاخ سفید با اتخاذ روشی متمایز، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را مجبور کند تا توافق آتش‌بس میان حماس و تل‌آویو در غزه را تا قبل از ۲۰ ژانویه به وقوع بپیوندد.
هاآرتص در گزارشی به نقل از یک دیپلمات ارشد اسرائیلی نوشت، ویتکاف یک دیپلمات نیست. او مانند یک دیپلمات صحبت نمی‌کند و علاقه‌ای به رعایت آداب و پروتکل‌های دیپلماتیک ندارد. دستیاران نخست‌وزیر اسرائیل به او توضیح دادند که دیدار او در میانه روز «شبات» است و هیچ دیداری تا غروب شنبه امکان‌پذیر نخواهد بود. آیین مذهبی یهودی که از غروب جمعه آغاز می‌شود و در غروب شنبه به پایان می‌رسد. اما ویتکاف اصرار داشت که این دیدار بدون توجه به زمان شبات انجام شود. سرانجام نتانیاهو تحت فشار او تسلیم شد و موافقت کرد که بعدازظهر شنبه با او دیدار کند.
پیشینه تجاری و ارتباط با ترامپ
روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی مفصل به نحوه آشنایی ویتکاف و توصیف شخصیت او می پردازد. در گزارش این روزنامه آمریکایی آمده است: در آوریل ۲۰۲۲ جشن عروسی «زک ویتکاف»، فرزند جوان استیون ویتکاف سرمایه گذار املاک و مستغلات برگزار شد. اما این مهمانی در «پالم بیچ» فلوریدا، به غیر از یک جشن عروسی یادآور مسیری بود که استیون ویتکاف، در طول نزدیک به هفت دهه زندگی خود طی کرده بود تا به اوج تجارت املاک و مستغلات در نیویورک و فلوریدا صعود کرده بود و در طول این مسیر توانسته بود جایگاه ممتازی را نزد دونالد ترامپ به دست آورد.
«ایلان ماسک» ممکن است از زمانی که اعتبار و پول خود را در خدمت کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور منتخب قرار داد «بهترین دوست» او به نظر برسد ولی ویتکاف یکی از نزدیکترین و موثرترین دوستان ترامپ در به قدرت رسیدن او به حساب می آید. اکنون ترامپ دوست قدیمی خود را در نقشی کلیدی به عنوان نماینده خود در امور خاورمیانه تعیین کرده است که می تواند در روند سیاست خارجی ایالات متحده بسیار تاثیر گذار باشد. نقش مهمی که پیش از این «جرد کوشنر»، داماد ترامپ، در دوره اول ریاست جمهوری‌اش داشت.
انتصاب یک «توسعه دهنده کسب و کار» در مقابل یک دیپلمات، این حس عمیق را القاء می کند که ترامپ در نهایت بحران خاورمیانه را به عنوان یک مذاکره پیچیده املاک می بیند. به گفته فردی آشنا با تفکرات ویتکاف، او نیز مانند ترامپ مسائل سیاست خارجی را به عنوان یک سری معاملات بزرگ املاک و مستغلات می بیند.
ویتکاف مانند ترامپ یک نیویورکی اصیل ثروتمند است که فرزندانش را وارد تجارت کرد و سپس برای سکونت به فلوریدا جنوبی نقل مکان کرد و مانند ترامپ به شدت به گلف علاقه دارد. صاحب نظران حوزه املاک ویتکاف ۶۷ ساله را باهوش و فردی که می تواند با مردم عادی تعامل کند و نظر آنها را جلب کند توصیف می کنند.
سبک مذاکره و روابط منطقه‌ای
«دان پیبلز»، یکی دیگر توسعه دهندگان کسب و کار مشهور می گوید، سبک مذاکره او هرگز خصمانه نیست، ویتکاف از آن دسته مذاکره کنندگانی نیست که بخواهد قبل از انجام معامله خشمگین شود تا مذاکرات را پیش ببرد اما اینکه آیا او شرایط درهم و برهم و نکات ظریف خاورمیانه را درک کرده است یا خیر، سوال دیگری است.
ویتکاف یک یهودی حامی سرسخت اسرائیل است، او هیچ آموزش دیپلماتیک ندیده اما توانسته با استفاده از تعاملات تجاری دوستان خوبی در خاورمیانه ایجاد کند. سال گذشته ویتکاف هتل «پارک لین» در منهتن را به قیمت ۶۲۳ میلیون دلار به سازمان سرمایه گذاری قطر فروخت، معامله ای که صندوق سرمایه گذاری ابوظبی نیز در آن دخیل بود.
«مارتی ادلمن»، وکیل املاک و مستغلات معتقد است که ویتکاف در مورد آنچه می داند و نمی داند، بسیار خودآگاه است، او هم مکعب روبیک و هم افرادی را که آن را می چرخانند درک می‌کند. با این حال، یکی دیگر از مدیران املاک و مستغلات در حالی که از هوش او تمجید می کرد، در مورد اعتبار ویتکاف تردید داشت. این شخص گفت که برقراری صلح در خاورمیانه دنیای ویتکاف نیست.
علاوه بر حساسیت های منطقه، ویتکاف ممکن است مجبور شود روابط خانوادگی را نیز مدیریت کند. کوشنر داماد ترامپ اشاره کرده است که انتظار دارد حتی بدون داشتن سمت رسمی در این جایگاه نقش ایفا کند. او در مصاحبه اخیر خود به وال استریت ژورنال گفت، من به آنها توصیه می کنم، به هر شکلی که نیاز باشد به آنها کمک کنم. یکی از نزدیکان ویتکاف اعلام کرده است که او قصد دارد با کوشنر مشورت و همکاری کند چون اعتقاد دارد که او درک استثنایی از پویایی منطقه را دارد.
بسیاری از متخصصان سیاست خارجی از انتصاب کوشنر وحشت زده بودند، با این حال، داماد ترامپ موفق شد پیمان ابراهیم را امضا کند که طی آن چندین کشور عربی روابط خود را با اسرائیل عادی کردند. حرکتی که به دلیل حمله حماس به اسرائیل و جنگ ناشی از آن در غزه متوقف شده است. کوشنر همچنین توانست فرصت های تجاری سمتی را که به دست آورده بود به نمایش گذاشت، او پس از ترک سمت خود، یک سرمایه گذاری ۲ میلیارد دلاری از عربستان سعودی برای یک صندوق سهامی خاص دریافت کرد و یک میلیارد دلار دیگر از امارات متحده عربی و قطر تامین شد.
چشم‌انداز آینده و نقش در سیاست خارجی
استیو ویتکاف حدود سه هفته پیش در مصاحبه با شبکه فاکس گفت: «رئیس‌جمهور اجازه نخواهد داد که ایرانی‌ها صاحب بمب هسته‌ای شوند. امیدوارم بتوانیم به صورت دیپلماتیک این موضوع را حل کنیم.»
بعد از آنکه رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه به زودی عهده‌دار مسئولیت پرونده ایران خواهد شد، رئیس جمهور آمریکا این موضوع را رد کرده است اما با توجه به اعتماد زیاد ترامپ به توانایی ویتکاف در به نتیجه رساندن مذاکرات احتمال می رود که او حتی شده به صورت غیر مستقیم در برنامه ترامپ برای ایران نقش کلیدی داشته باشد.
آنچه مسلم است این است که ویتکاف روی ترامپ ضریب نفوذ دارد. این دو برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ زمانی که ویتکاف که در آن زمان یک وکیل جوان املاک و مستغلات بود، برای یک شرکت حقوقی کار می کرد، جایی که ترامپ مشتری آن بود و آنجا بود که این دو با هم آشنا شدند. طبق شهادت ویتکاف از طرف ترامپ در یک دادخواست که سال گذشته توسط دادستان کل نیویورک مطرح شده بود، آنها پس از کار بر روی یک معامله، با هم در یک اغذیه فروشی برخورد می کنند.
به گفته الکس، پسر ویتکاف، ترامپ اصلی ترین تاثیر را روی پدرش برای اینکه از وکالت به سمت توسعه دهندگی کسب و کار برود بوده است. توسعه دهندگان کسب و کار، استراتژی فروش و بازاریابی یک شرکت را ایجاد و توسعه می دهند. کار آنها شناسایی فرصت ها و اهرم های جدید برای رشد است. این مدیر توسعه کسب و کار نقش کلیدی در استراتژی شرکت ایفا می کند.
رابطه میان ترامپ و ویتکاف با گذشت سال ها عمیق تر شد به طوری که در سال ۲۰۱۱ پس از مرگ اندرو پسر ویتکاف بر اثر مصرف بیش از حد مواد مخدر دلگرمی زیادی برای او بود. ویتکاف در سخنرانی خود در کنوانسیون ملی جمهوریخواهان گفت: حضور او در یک برهه تاریک، آرامش واقعی به ارمغان آورد. او مهربان ترین و دلسوزترین مردی است که من در تمام عمرم دیده ام.
ویتکاف در طول محاکمه کلاهبرداری منهتن به کمک ترامپ آمد. او اولین کسی بود که در دفاع از دوستش شهادت داد و این کار را در زمانی انجام داد که بسیاری از حامیان ترامپ از او فاصله گرفتند. ویتکاف یکی از بزرگترین جمع آوری کمک های مالی ترامپ بوده و با اهداکنندگان یهودی، از جمله «میریام آدلسون»، حامی سرسخت اسرائیل که در نهایت ۱۰۰ میلیون دلار کمک به ترامپ کمک کرد ارتباط نزدیکی دارد.
به عنوان مثال، پس از اینکه ترامپ در یک گردهمایی به «برایان کمپ»، فرماندار «جورجیا» توهین کرد، ویتکاف به آتلانتا پرواز کرد تا اوضاع را آرام کند. چند روز بعد، کمپ به فاکس نیوز رفت تا حمایت خود را از ترامپ اعلام کند. ویتکاف همچنین «نیکی هیلی»، آخرین رقیب ترامپ در حزب جمهوری خواهان را متقاعد کرد. هیلی در یک پادکست بازگو کرد که چگونه ویتکاف برای مذاکره در مورد کوتاه آمدن او به خانه اش در کارولینای جنوبی سفر کرد.
نقش کلیدی در سیاست خارجی آمریکا
ویتکاف برای ترامپ نقش دوستی را دارد که مشکلات را حل و فصل می کند. او در شرایط بحرانی همواره کنار ترامپ بوده و در مواقع حساس توانسته با مهارت‌های مذاکره خود، شرایط را به نفع او تغییر دهد. این ویژگی‌ها باعث شده ترامپ در مسائل حساس خاورمیانه به او اعتماد کند.
بسیاری از تحلیلگران معتقدند که انتصاب ویتکاف به عنوان نماینده ویژه در امور خاورمیانه، نشان‌دهنده رویکرد تجاری ترامپ به مسائل سیاسی است. ویتکاف مانند ترامپ معتقد است که بسیاری از مشکلات سیاسی را می‌توان با رویکرد تجاری و مذاکرات پشت پرده حل کرد.
چالش‌های پیش رو
با این حال، چالش‌های جدی پیش روی ویتکاف قرار دارد. نداشتن تجربه دیپلماتیک، پیچیدگی‌های خاص منطقه خاورمیانه، و مسائل حساس مربوط به ایران، همگی موضوعاتی هستند که می‌توانند کار را برای او دشوار کنند.
علاوه بر این، ویتکاف باید بتواند میان منافع اسرائیل (که خود حامی سرسخت آن است) و نیاز به برقراری روابط متوازن با کشورهای عربی تعادل ایجاد کند. تجربه کوشنر نشان داده که این مسیر می‌تواند با موفقیت‌هایی همراه باشد، اما شرایط کنونی منطقه بسیار پیچیده‌تر از گذشته است.
روابط تجاری و نفوذ منطقه‌ای
یکی از نقاط قوت ویتکاف، روابط گسترده تجاری او در منطقه است. معامله موفق هتل پارک لین با سرمایه‌گذاران قطری و اماراتی نشان می‌دهد که او می‌تواند با بازیگران کلیدی منطقه ارتباط برقرار کند. این روابط تجاری می‌تواند در پیشبرد اهداف سیاسی نیز مؤثر باشد.
