سرویس خبری ایران من: در شرایطی که احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و تأثیر آن بر روابط ایران و آمریکا به یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی تبدیل شده است، دکتر صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در گفتگویی تحلیلی به بررسی ابعاد مختلف این موضوع و اهمیت مذاکره برای حفظ منافع ملی می‌پردازد. این گفتگو به ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که به تفاوت‌های شرایط کنونی با دوره قبلی ریاست جمهوری ترامپ و پیامدهای احتمالی عدم مذاکره می‌پردازد.
تحلیل مواضع کنونی ترامپ و مقایسه با دوره قبل
به گزارش ایران من، صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در ارزیابی اظهارات ترامپ و تغییر مواضع او در مقایسه با دولت اولش به هم‌میهن گفت: «من فکر می‌کنم تغییر رادیکال و چندانی صورت نگرفته است. ترامپ همچنان تعلق به جناح راست جمهوری‌خواهان تندرو دارد. در حقیقت ترامپ همچنان نزدیک به جریان تندرو سیاسی اسرائیل است و چهار سال پیش نیز همین بود. تغییر آنچنانی در او اتفاق نیفتاده که بگوییم او در گذشته و دور اول ریاست‌جمهوری به دنبال توافق و مذاکره با ایران بود، اما در حال حاضر به دنبال سرنگونی نظام است. او چهار سال پیش به دنبال توافق و مذاکره با ایران بود و همچنان به دنبال این توافق و مذاکره است.»
تفاوت‌های کلیدی در رویکرد ترامپ
او با اشاره به اینکه این بار یک تفاوتی وجود دارد، افزود: «چهار سال پیش ایران به او جواب منفی می‌داد (که داد) و گفت ما به‌هیچ‌وجه حاضر نیستیم با ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا مذاکره کنیم. یادمان هست که نخست‌وزیر ژاپن به‌عنوان میانجی به ایران آمد و اینکه دست ایران را در دست آمریکا بگذارد. الان ترامپ فکر می‌کند که فرق کرده است. اگر الان جواب منفی ایران را مثل گذشته دریافت کند، فکر می‌کنم کوتاه نخواهد آمد. وقتی آقای «آبه» نخست‌وزیر ژاپن به ایران آمد و ایران به صراحت اعلام کرد؛ «ما حاضر نیستیم با ترامپ مذاکره کنیم.» ترامپ هم واکنشی نشان نداد. اما اگر الان ایران بگوید که حاضر نیستیم با ترامپ مصالحه کنیم، ترامپ به دنبال واکنش‌های جدی‌تری خواهد رفت.»
نقش اسرائیل و تاثیر آن بر روابط ایران و آمریکا
او تاکید کرد: «مرادم این نیست که به دنبال حمله نظامی به ایران خواهد رفت. مقصودم این نیست که به دنبال تغییر نظام در ایران خواهد بود اما دست و بال نتانیاهو را بازتر می‌گذارد و اگر نتانیاهو خواسته باشد علیه تاسیسات هسته‌ای ایران اقدامات نظامی کند، دیگر ملاحظه واشنگتن را نمی‌کند. در دوره اوباما و بایدن اسرائیلی‌ها جدی می‌خواستند اقدامات نظامی را علیه تاسیسات ایران انجام دهند و ما شاهد بودیم که در دورانی، این اوباما بود که جلوی اسرائیلی‌ها را گرفت و گفت: «ما داریم مذاکره می‌کنیم، بگذارید مشخص شود مذاکره جان‌کری با آقای ظریف به کجا می‌انجامد. اگر این مذاکرات به جایی نرسید، آن‌وقت شما مجاز هستید که به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کنید. در دوران اوباما شاهد بودید که مذاکرات به نتیجه رسید و منجر به برجام شد. اگرچه تندروها در ایران و ترامپ دمار از برجام درآوردند و در حقیقت تندروهای آمریکا و ایران دست به دست هم دادند و چیزی از برجام باقی نگذاشتند. به هر حال برجام جلوی اقدامات نظامی اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌ای ایران را گرفت. مشابه این موضوع در دوران بایدن به‌ویژه بعد از ۷ اکتبر هم اتفاق افتاد. بایدن و دست‌راستی‌ها روی نتانیاهو فشار آوردند که اقدامات نظامی آنچنانی و گسترده‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران انجام ندهد اما اگر الان ایران همچنان به سیاست «مرگ بر آمریکا»، «دشمنی با آمریکا» و «هیچ مذاکره‌ای نمی‌کنیم» ادامه دهد ممکن است ترامپ، دست اسرائیل را باز بگذارد تا اقداماتی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران انجام دهند، به‌ویژه اگر مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی به نتیجه قطعی مورد نظر اروپایی‌ها و آژانس هسته‌ای نرسد این احتمال بیشتر هم می‌شود.»
زیباکلام گفت: «معتقدم اینطور نیست که هم مذاکرات ایران با آژانس و اروپایی‌ها به نتیجه نرسد و هم در قبال پیشنهاد مذاکرات با ترامپ «نه» بگویند. همزمان ایران هر دو را انجام نخواهد داد برای اینکه واکنش ترامپ می‌تواند جدی باشد.»
ضرورت مذاکره و اهمیت منافع ملی
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، درباره موضع‌گیری ایران تاکید کرد: «بدبختی بزرگ این بوده که همواره مذاکره نکردن با آمریکا به عنوان یک پیروزی، افتخار، شهامت و انقلابی‌گری تلقی شده است. درحالی‌که مذاکره نکردن با آمریکا و اساساً هر ابرقدرت دیگر به معنای واجد ارزش نیست بلکه اینکه در مذاکره به دنبال دادن و گرفتن چه امتیازاتی هستند و چطور از منافع ملی دفاع می‌شود، واجد ارزش است. معتقدم اینکه می‌گویند با آمریکا مذاکره می‌کنیم، واجد هیچ ارزشی نیست. اینکه مذاکره کنیم و در چارچوب آن از منافع ملی دفاع کنیم و پای منافع ملی بایستیم واجد ارزش است. این نگاهی که ظرف ۴۶سال گذشته بوده که مذاکره نکردن با آمریکا واجد ارزش و نشان‌دهنده شهامت، شجاعت و شرافت است، نگاه کاملاً اشتباهی بوده و نگاه درست این است که ما باید به دنبال منافع ملی باشیم. معتقدم باید با آمریکا مذاکره کنیم؛ به‌رغم اینکه در داخل ممکن است برخی از تندروها، جبهه‌پایداری و انقلابیون سروصداهایی راه بیندازند و اعتراضاتی کنند اما به‌هیچ‌وجه نباید منافع ملی را قربانی یک اقلیت حداکثر ۱۰درصدی کنیم. بنابراین باید با آمریکا مذاکره کنیم. همانطور که در مذاکره با آمریکا حدود بیست و یکی، دو ماه ایستادیم و آقای ظریف و تیمش از منافع ملی ما دفاع کردند و در برجام امتیازاتی دادیم و امتیازاتی گرفتیم، در مذاکره با آمریکا باید همینطور باشد. باید به دنبال منافع ملی باشیم نه ژست‌های انقلابی و سیاسی.»
