موضع‌گیری اخیر مقامات انگلیسی

به گزارش ایران من، این سخنگوی «کی‌یر استارمر» که طبق رویه‌های مرسوم خواست نامش فاش نشود، در نشست با خبرنگاران خارجی در دفتر نخست‌وزیری انگلیس، در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا درباره ارزیابی لندن نسبت به روند گفت‌وگوهای ژنو گفت: «مقام‌های اروپایی در ماه‌های نوامبر و ژانویه دیدارهایی دیپلماتیک با نمایندگان ایران در ژنو داشته‌اند تا نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای این کشور را بررسی کنند. اما این دیدارها مذاکرات هسته‌ای نبودند و موضع ما در قبال ایران تغییری نکرده است.»

وی بدون اشاره به مقصر اصلی وضعیت کنونی اجرای برجام، از تدابیر جبرانی ایران در چارچوب این توافق انتقاد کرد و مدعی شد: «ایران به‌شدت از تعهدات خود در چارچوب برجام فاصله گرفته و این وضعیت برای سال‌ها ادامه داشته است.»

سخنگوی نخست‌وزیر انگلیس با تکرار ادعاهای سیاسی درباره برنامه هسته‌ای ایران، گفت که لندن، پاریس و برلین به‌طور مستمر با ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور در حال رایزنی هستند و همچنان به فشارهای دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ادعایی ایران به سلاح هسته‌ای ادامه خواهند داد.

پیشینه برنامه هسته‌ای ایران و چالش‌های آن

برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران از ابتدا با اتهامات بی‌اساس و فضاسازی‌های سیاسی، تحت تأثیر فشارهای آمریکا و رژیم صهیونیستی، به یک بحران غیرضروری تبدیل شد. کشورهای غربی پیش از امضای برجام، با امنیتی‌سازی موضوع هسته‌ای ایران و طرح آن به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد، تلاش کردند تا از ابزار تحریم و حتی اقدام نظامی علیه تهران استفاده کنند.

در این راستا، پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت عنوان «ابعاد احتمالی نظامی» (PMD) مطرح شد و غربی‌ها تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا فعالیت‌های علمی و صنعتی ایران را در راستای تولید سلاح هسته‌ای تفسیر کنند.

در حالی که بسیاری از متخصصان بین‌المللی اذعان داشتند که حل این پرونده نیازمند مسیرهای پیچیده و هزینه‌های سنگین برای ایران است، اما این پرونده در سال ۱۳۹۴ بسته شد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی قطعنامه‌ای به‌طور رسمی این موضوع را تأیید کرد. به این ترتیب، مستندات و بهانه‌هایی که غربی‌ها برای برخورد نظامی و امنیتی با ایران طراحی کرده بودند، از میان رفت.

روند برجام و خروج آمریکا

پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵)، ایران با هدف رفع تحریم‌ها و ایجاد تعامل سازنده در عرصه بین‌المللی، به‌عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر، تمام تعهدات خود را به‌طور کامل اجرا کرد؛ موضوعی که در ۱۶ گزارش رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد تأیید قرار گرفت. با این حال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) به‌صورت یکجانبه از برجام خارج شد و تحریم‌هایی که طبق توافق لغو شده بودند را مجدداً اعمال کرد.

در واکنش به این اقدام، ایران در سال ۲۰۱۸ مکانیسم حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام فعال کرد. کشورهای اروپایی متعهد شدند تا خسارات ناشی از خروج آمریکا را جبران کنند و ۱۱ تعهد مشخص در این زمینه ارائه دادند. اما این تعهدات هیچ‌گاه اجرایی نشد و فشارهای یکجانبه واشنگتن، همراه با انفعال اروپا، ایران را ناگزیر کرد تا در سال ۲۰۱۹، به‌صورت تدریجی اجرای برخی اقدامات داوطلبانه برجامی خود را متوقف کند.

وضعیت کنونی مذاکرات

با روی کار آمدن جو بایدن در ژانویه ۲۰۲۱، دولت آمریکا اگرچه سیاست خروج یکجانبه ترامپ از برجام را محکوم کرد، اما در عمل همان سیاست فشار حداکثری را ادامه داد. به این ترتیب هشت دور مذاکرات احیای برجام در وین که با حضور نمایندگان ایران، گروه ۱+۴ و اتحادیه اروپا برگزار شد و آمریکا نیز به‌صورت غیرمستقیم در مذاکرات شرکت داشت، به دلیل تناقض در رفتار، تعلل در تصمیم‌گیری و زیاده‌خواهی‌های مطرح‌شده از سوی طرف‌های غربی، به مرحله جمع‌بندی نرسید.

تاکنون سه دور گفت‌وگو میان طرفین برگزار شده و تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها و تداوم مسیر دیپلماسی ادامه دارد.