سرویس خبری ایران من: با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ و آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری او، استیو ویتکوف به عنوان چهره‌ای کلیدی در عرصه سیاست خارجی آمریکا ظهور کرده است. این میلیاردر ۶۷ ساله که رابطه‌ای چهل ساله با ترامپ دارد، اکنون با اختیارات گسترده در حل و فصل پیچیده‌ترین پرونده‌های بین‌المللی از بحران غزه تا جنگ اوکراین نقش‌آفرینی می‌کند. سبک منحصر به فرد دیپلماتیک او که ترکیبی از نرمش و قاطعیت است، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

نقش محوری ویتکوف در سیاست خارجی ترامپ

استیو ویتکوف، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه، چهره‌ای خوش‌برخورد و اهل مماشات است که نقش مذاکره‌کننده را برای رئیس‌جمهور ترامپ ایفا می‌کند. دامنه اختیارات ویتکوف روز به روز گسترده‌تر می‌شود و حالا پیچیده‌ترین چالش سیاست خارجی ترامپ را نیز در بر می‌گیرد “تلاش برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین در چارچوب تغییرات بحث‌برانگیز سیاست خارجی آمریکا.” راهبرد تحول‌آفرین ترامپ – که باعث حیرت متحدان اروپایی شده – محور اصلی دوره دوم ریاست‌جمهوری او به شمار می‌رود. ترامپ برای پیشبرد این راهبرد، حساب ویژه‌ای روی ویتکوف، سرمایه‌دار میلیاردر بخش املاک و رفیق چهل ساله‌اش باز کرده است.

مهارت‌های دیپلماتیک و سبک مذاکره

نزدیکان ویتکوف ۶۷ ساله او را در مذاکرات به دستکش مخملی تشبیه می‌کنند – نرم و ملایم، اما در عین حال رک و صریح. ویتکوف پس از رایزنی‌های فشرده در مسکو، در آزادسازی مارک فوگل، معلم آمریکایی از بند روسیه نقش آفرینی کرد. او همچنین در ترغیب بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به پذیرش توافق آتش‌بس و تبادل گروگان‌ها با حماس در ماه گذشته نقش کلیدی داشت. علاوه بر این، او به عنوان رابط اصلی ترامپ در مذاکرات پیش‌رو با ایران برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید در اواخر امسال تعیین شده است. نزدیکان ترامپ تأکید دارند که نباید حضور ویتکوف را به معنای کم‌رنگ شدن نقش مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، تلقی کرد. در واقع، این ویتکوف بود که ترامپ را در انتخاب روبیو برای وزارت خارجه، ونس برای معاونت ریاست‌جمهوری و مایک والتز برای مشاورت امنیت ملی کاخ سفید راهنمایی کرد. گرچه همگی در خاورمیانه با ویتکوف همکاری داشته‌اند، اما یک مقام بلندپایه عرب می‌گوید برای همه اهالی منطقه آشکار است که ویتکوف سخنگوی بی‌چون و چرای ترامپ است و هر کس بخواهد به توافقی برسد، باید مستقیماً با او پای میز مذاکره بنشیند. به گفته نزدیکانش، اصول و مهارت‌های مذاکره ویتکوف برگرفته از سال‌ها تجربه‌اش در بازار پررقابت املاک نیویورک است. نزدیکانش می‌گویند او به خوبی می‌داند چه زمانی از کاریزما و جذابیت ذاتی‌اش – که روش مورد علاقه‌اش است – بهره بگیرد و چه موقع با اعمال فشار، همان هیبت و ابهت ترامپ را تداعی کند. یکی از مقام‌های کاخ سفید می‌گوید: “رئیس‌جمهور استیو را از زبده‌ترین چهره‌های دنیای معامله می‌داند. شایستگی، شایسته را می‌شناسد.” یکی دیگر از مقام‌هایی که از نزدیک شاهد عملکرد ویتکوف بوده می‌گوید: “او در عین احترام، صریح و بی‌پرده سخن می‌گوید. نه از رئیس‌جمهور عذرخواهی می‌کند و نه جایگاهش را تضعیف می‌کند. هیچ‌وقت نشنیده‌ام بگوید حق با شماست و ترامپ اشتباه می‌کند.” او می‌افزاید: “تمام خصلت‌های خوب ترامپ را دارد، اما اهل خودنمایی نیست. “برخلاف ایکاروس در اساطیر یونان، او دنبال بلندپروازی‌های خطرناک نیست.” مقام‌های اسرائیلی که در جریان مذاکرات آتش‌بس غزه با او همکاری داشتند، ویتکوف را فردی پرجنب‌وجوش و غیررسمی توصیف می‌کنند. او حتی در برخی نشست‌های مذاکره در دوحه با لباس ورزشی و کفش اسپرت حاضر می‌شد. یک مقام اسرائیلی می‌گوید: “انرژی و پشتکار ویتکوف نقش تعیین‌کننده‌ای در به ثمر رسیدن توافق داشت.” ویتکوف معتقد است مذاکرات باید چابک، مستقیم و بدون تشریفات زائد پیش برود. یکی از نزدیکان ویتکوف می‌گوید: “او ترجیح می‌دهد با کسانی گفتگو کند که اختیار تام دارند و مجبور نیستند برای هر تصمیم کوچکی سراغ مافوق خود بروند. زمان خود را با این گونه افراد صرف نمی‌کند.”

چالش‌های پیش رو در سیاست خارجی

اما واقعیت این است که به گفته مقام‌های اسرائیلی و عرب در گفتگو با آکسیوس، ویتکوف مسیر طولانی‌ای باید طی کند تا بتواند پیچیدگی‌های خاورمیانه را درک کند – از شناخت بازیگران گرفته تا فهم عمیق حساسیت‌های تاریخی و عاطفی که ریشه منازعات منطقه را تشکیل می‌دهند. “نگرانی‌ها درباره نگاه سطحی آمریکا به بحران غزه زمانی به اوج رسید که ترامپ طرح جنجالی خود را مطرح کرد – طرحی که خواستار انتقال اجباری فلسطینی‌ها از غزه جنگ‌زده به اردن و مصر است و از همان ابتدا غیرعملی به نظر می‌رسد.” تیم ترامپ در مذاکره با پوتین بر سر اوکراین با چالش های عظیمی مواجه است. چرا که پوتین در طول یک دهه تجاوز به خاک اوکراین، کوچک‌ترین تمایلی به مصالحه از خود نشان نداده است. با این حال، دولت ترامپ علی‌رغم ناخشنودی متحدان اروپایی، آشکارا اعلام کرده که حاضر است به روسیه اجازه دهد بخشی از سرزمین‌های اشغالی را در اختیار خود نگه دارد.

رابطه شخصی با ترامپ و نقش پشت پرده

در جریان کارزار انتخاباتی ۲۰۲۴ ترامپ، این ویتکوف بود که در خفا نقش میانجی و گره‌گشا را بر عهده داشت. او بود که نشست آشتی میان ترامپ و رقیب سرسختش در انتخابات درون‌حزبی جمهوری‌خواهان، ران دسانتیس فرماندار فلوریدا را ترتیب داد. پس از آنکه ترامپ به تندی به برایان کمپ، فرماندار محبوب جورجیا، به خاطر رد ادعای تقلب در انتخابات ۲۰۲۰ تاخت، باز هم ویتکوف بود که برای ترمیم روابط پیشقدم شد. او حتی برای دیداری محرمانه با نیکی هیلی، سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل و دیگر رقیب انتخاباتی ترامپ، راهی کیاوا آیلند در کارولینای جنوبی شد. آشنایی ترامپ و ویتکوف به سال‌های میانی دهه ۱۹۸۰ بازمی‌گردد؛ دورانی که ترامپ تازه در عرصه ساخت‌وساز نیویورک ظهور کرده بود و ویتکوف در کسوت وکیل املاک فعالیت می‌کرد. رفته رفته آن دو هم در زمین گلف و هم سر میز شام همنشین شدند. ترامپ دریافت که برخلاف دیگر اطرافیانش، ویتکوف هرگز در پی نام و آوازه نبوده است. نکته مهم‌تر اینکه برخلاف بسیاری از یاران قدیمی که پس از آشوب ۶ ژانویه در کنگره از ترامپ روی گرداندند، ویتکوف در کنارش ماند. این وفاداری عمیقاً بر دل ترامپ نشست. چنانکه یکی از مقام‌های دولتی می‌گوید: “استیو بدون اینکه انتظار جبران داشته باشد، در دوستی‌اش ثابت قدم ماند.” در طول کارزار انتخاباتی، ترامپ بارها از جت شخصی گلف‌استریم G6 ویتکوف استفاده کرد، به‌ویژه در دوره‌ای که سرویس مخفی نگران احتمال سوءقصد ایرانی‌ها به هواپیمای شخصی او بود. قابل توجه است که ونس نیز درست پیش از انتخاب شدن به سمت معاونت ریاست‌جمهوری، سفری محرمانه با همین هواپیما برای دیدار ترامپ انجام داد. ویتکوف در جریان مذاکراتی که به توافق غزه انجامید نیز با همین هواپیما راهی اسرائیل و قطر شد. پس از نهایی شدن توافق هم لطف کرد و برت مک‌گورک، مشاور خاورمیانه‌ای جو بایدن را با هواپیمای خود به واشنگتن رساند. همین هفته پیش نیز جت ویتکوف راهی روسیه شد تا فوگل را به کشور بازگرداند – همان معلمی که از سال ۲۰۲۱ به خاطر همراه داشتن مقدار ناچیزی ماری‌جوانا در خاک روسیه در بازداشت به سر می‌برد.