سرویس خبری ایران من: روابط چین و آمریکا در سال‌های اخیر وارد مرحله جدید و پیچیده‌ای شده است. تغییر موضع رسمی واشنگتن در قبال تایوان و حذف عبارت “عدم حمایت از استقلال تایوان” از اسناد رسمی آمریکا، باعث شده تا تنش‌ها میان دو قدرت بزرگ جهانی به نقطه حساسی برسد. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این تحول مهم در روابط چین و آمریکا و پیامدهای احتمالی آن برای ثبات منطقه‌ای و نظم جهانی می‌پردازد.
نگاهی به روابط تاریخی چین و آمریکا
به گزارش ایران من، روابط چین و آمریکا از زمان برقراری روابط دیپلماتیک و رسمی در سال ۱۹۷۹، فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است. یکی از حساسترین موضوعات در این روابط، مساله تایوان بوده که همواره به عنوان یک موضوع حیاتی و چالش‌برانگیز در روابط دو کشور مطرح شده است. یکی از خطوط قرمز کلی سیاست خارجی چین، موضوع حمایت نکردن کشورهای دیگر از استقلال تایوان و حفظ تمامیت ارضی این کشور است.
با این حال آمریکا نه فقط در دوره جدید و روی کار آمدن دوباره دونالد ترامپ، بلکه از زمان ریاست جمهوری جو بایدن چرخشی در سیاست‌های خود برابر تایوان داشته است.
تحولات تاریخی در مسئله تایوان
تایوان از سال ۱۹۴۹ و پس از پیروزی حزب کمونیست چین در جنگ داخلی چین، به عنوان یک دولت جداگانه از جمهوری خلق چین (PRC) اداره شده است. با این حال، پکن همواره تایوان را به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از خاک خود دانسته و بر سیاست «چین واحد» تأکید کرده است. در سال ۱۹۷۹، آمریکا با به رسمیت شناختن جمهوری خلق چین، روابط دیپلماتیک خود با تایوان را قطع و به جای آن، روابط غیررسمی را از طریق موسسه آمریکایی در تایوان (AIT) حفظ کرد.
در چارچوب سیاست چین واحد، ایالات متحده متعهد شد که از استقلال رسمی تایوان حمایت نکند و روابط خود با تایوان را در سطح غیررسمی نگه دارد. با این حال، آمریکا همواره به فروش سلاح به تایوان ادامه داده و از مشارکت تایوان در سازمان‌های بین‌المللی حمایت کرده است. این رویکرد دوگانه، همواره باعث تنش در روابط چین و آمریکا بوده است.
وزارت امور خارجه آمریکا هفته گذشته در به‌روزرسانی یک سند درباره روابط واشنگتن و تایپه، جمله «ما از استقلال تایوان حمایت نمی‌کنیم» را حذف کرد. این تغییر، که مشابه اقدامی در سال ۲۰۲۲ بود، در حالی انجام شد که تایوان از این اقدام استقبال کرد و آن را نشانه‌ای از شراکت نزدیک و دوستانه خود با ایالات متحده دانست.
سیاست‌های جدید آمریکا در قبال تایوان
آمریکا بعد از پیروزی دوباره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ این کشور، موضع قاطع‌تری در حمایت از تایوان اتخاذ کرده است. هرچند که این تغییر از زمان ریاست جمهوری باراک اوباما و آغاز سیاست مهار پکن در دریای جنوبی چین آغاز شده بود اما این بار این سیاست به طور علنی و آشکارا مطرح شده است.
آمریکا در سال‌های اخیر فروش تسلیحات به تایوان را افزایش داده و از افزایش توان رزمی و دفاعی این جزیره حمایت کرده است. این اقدامات شامل فروش جنگنده‌های پیشرفته، سیستم‌های دفاع موشکی و دیگر تجهیزات نظامی است که توانایی دفاعی تایوان را تقویت می‌کند.
از سوی دیگر آمریکا در سال‌های اخیر از مشارکت تایوان در سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان جهانی بهداشت (WHO) حمایت کرده است. این اقدامات به عنوان تلاشی برای افزایش مشروعیت بین‌المللی تایوان تفسیر شده است.
در سال‌های اخیر، بازدید مقامهای بلندپایه آمریکایی نیز از تایوان افزایش یافته است. برای نمونه دیدار نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا از تایوان در سال ۲۰۲۲، باعث تشدید تنش‌ها بین چین و آمریکا شد. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که سیاست آمریکا در قبال تایوان سیاستی است که از سوی هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه دنبال شده و ارتباطی با روی کار آمدن ترامپ ندارد.
مقامهای آمریکایی همچنین به طور مکرر از تعهد خود به دفاع از تایوان در صورت حمله چین سخن گفته‌اند. این بیانیه‌ها به عنوان نشانه‌ای از تغییر در سیاست سنتی «ابهام استراتژیک» آمریکا تفسیر شده است.
دلایل و پیامدهای تغییر سیاست آمریکا
تغییر موضع آمریکا درباره تایوان و اعلام رسمی آن دلایل متعددی دارد که مهمترین آنها «رقابت استراتژیک با پکن، تضعیف سیاست چین واحد و تداوم سیاست مهار چین» هستند.
در سال‌های اخیر، چین به عنوان یک قدرت جهانی در حال ظهور، نقش خود را در عرصه‌های اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک تقویت کرده است. این رشد سریع، نگرانی‌های آمریکا را درباره تهدید احتمالی چین به هژمونی جهانی واشنگتن افزایش داده است.
تایوان به عنوان یک نقطه استراتژیک در منطقه آسیا-پاسیفیک، نقش کلیدی در این رقابت ایفا می‌کند. از دیدگاه آمریکا، تقویت تایوان می‌تواند به عنوان یک ابزار موثر برای مهار نفوذ چین در منطقه عمل کند. با حمایت از تایوان، آمریکا تلاش می‌کند تا مانع از دستیابی پکن به اهداف استراتژیک خود، از جمله تسلط بر دریای جنوبی چین و تنگه تایوان، شود.
علاوه بر این، تایوان نقش مهمی در زنجیره تامین جهانی، به ویژه در صنعت نیمه‌هادی‌ها و تراشه‌های الکترونیکی دارد. کنترل یا نفوذ بر تایوان می‌تواند به آمریکا مزیت‌های اقتصادی و فناورانه قابل توجهی در رقابت با چین بدهد. بنابراین، حمایت از تایوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر آمریکا برای حفظ برتری خود در برابر پکن است.
سیاست «چین واحد» یکی از اصول بنیادین سیاست خارجی پکن است که بر اساس آن، تایوان بخشی جدایی‌ناپذیر از خاک چین محسوب می‌شود. پکن همواره بر این موضوع تاکید کرده است که هرگونه تلاش برای استقلال تایوان با واکنش شدید مواجه خواهد شد. با این حال، اقدامات اخیر آمریکا، از جمله حذف جمله «حمایت نکردن از استقلال تایوان» از اسناد رسمی، نشان‌دهنده تلاش واشنگتن برای تضعیف این سیاست است.
از دیدگاه پکن، آمریکا با افزایش حمایت از تایوان و تلاش برای افزایش مشروعیت بین‌المللی این جزیره، در حال ایجاد شکاف در وحدت سرزمینی چین است. این اقدامات شامل فروش تسلیحات پیشرفته به تایوان، حمایت از مشارکت تایوان در سازمان‌های بین‌المللی، و دیدارهای رسمی مقامهای بلندپایه آمریکایی از تایوان است. چین این اقدامات را به عنوان تلاشی برای مشروعیت‌بخشی به دولت تایوان و تضعیف حاکمیت خود بر این جزیره تفسیر می‌کند.
کارشناسان معتقد هستند که آمریکا از تایوان به عنوان ابزاری برای مهار رشد اقتصادی و نظامی چین به ویژه در دریای جنوبی چین استفاده می‌کند. با تقویت تایوان، آمریکا تلاش می‌کند تا مانع از دستیابی چین به اهداف استراتژیک خود در این منطقه شود. برخی از تحلیلگران چینی هم معتقدند که تغییر موضع آمریکا درباره تایوان تا حدی ناشی از فشار داخلی در این کشور است. کنگره آمریکا و برخی از گروه‌های لابی‌گر به شدت از تایوان حمایت می‌کنند و این فشارها بر سیاست خارجی آمریکا تأثیر گذاشته است.
واکنش چین و چشم‌انداز آینده
پکن به تغییر موضع آمریکا درباره تایوان با واکنش‌های قاطعانه پاسخ داده است. لین جیان سخنگوی وزارت امور خارجه چین اعلام کرد که ایالات متحده با تغییر موضع خود درباره تایوان، به‌شدت از سیاست چین واحد عقب‌نشینی کرده و باید از حمایت از استقلال تایوان دست بردارد تا به روابط دوجانبه و ثبات تنگه تایوان آسیب بیشتری وارد نشود.
مقامهای چینی هشدار داده‌اند که هرگونه تلاش برای استقلال تایوان با واکنش شدید نظامی مواجه خواهد شد. چین همچنین رزمایش‌های نظامی مرتبی در نزدیکی تایوان برگزار و به طور مکرر بر تعهد خود به دفاع از حاکمیت سرزمینی این کشور تأکید کرده است.
علاوه بر این، پکن از جامعه بین‌المللی خواسته است که از سیاست «چین واحد» حمایت کرده و از هرگونه اقدامی که باعث تشدید تنش‌ها در منطقه می‌شود، خودداری کنند. چین همچنین هشدار داده است که ادامه حمایت آمریکا از تایوان می‌تواند به بی‌ثباتی در منطقه و حتی درگیری نظامی منجر شود.
در پایان می‌توان گفت که تغییر موضع ایالات متحده درباره تایوان نشان‌دهنده تحولات عمیق در روابط چین و آمریکا است. از دیدگاه پکن، این تغییر موضع بخشی از استراتژی گسترده‌تر آمریکا برای مهار رشد چین و تضعیف حاکمیت سرزمینی این کشور است. در شرایط کنونی، مساله تایوان همچنان به عنوان یکی از حساسترین موضوعات در روابط چین و آمریکا باقی خواهد ماند و هرگونه تحول در این زمینه می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر ثبات منطقه و روابط بین‌المللی داشته باشد.
