سرویس خبری ایران من: در شرایطی که پرونده هسته‌ای ایران همچنان یکی از موضوعات مهم دیپلماسی بین‌المللی به شمار می‌رود، گفت‌وگوهای دیپلماتیک میان ایران و کشورهای اروپایی عضو برجام از سر گرفته شده است. این مذاکرات در حالی انجام می‌شود که طرفین با چالش‌های جدی در مسیر احیای توافق هسته‌ای روبرو هستند و اختلاف‌نظرهای متعددی درباره مسئولیت بن‌بست کنونی وجود دارد.
چهارمین دور گفت‌وگوهای دیپلماتیک ایران و اروپا در ژنو
چهارمین دور گفت‌وگوهای دیپلماتیک ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام این بار در حاشیه نشست‌های بین‌المللی ژنو برگزار شد. در این دیدار، دو طرف درباره موضوعات مختلف، از جمله مسئله هسته‌ای ایران که تحت فشارهای سیاسی و تبلیغاتی به یک بحران غیرضروری تبدیل شده، رایزنی کردند.
وزارت امور خارجه آلمان با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) اعلام کرد که مدیران سیاسی بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو با هیأت ایرانی دیدار و درباره موضوعات مورد علاقه مشترک گفت‌وگو کردند. در این بیانیه آمده است: «ما بر مواضع اصولی خود و تعهدمان به یافتن راه‌حلی دیپلماتیک تأکید کردیم و توافق شد که گفت‌وگوها ادامه یابد.»
این گفت‌وگوها در ادامه جلساتی است که مهرماه گذشته در حاشیه مجمع عمومی ملل متحد در نیویورک برگزار شد و دو طرف توافق کردند که برای ادامه رایزنی‌ها در ژنو ملاقات کنند. تاکنون، با احتساب این دور از مذاکرات، سه نشست برگزار شده و دو طرف بر ادامه مسیر دیپلماسی برای کاهش تنش‌ها اتفاق نظر دارند.
کاظم غریب‌آبادی معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، روز دوشنبه در شبکه ایکس نوشت: «در حاشیه سفر وزیر امور خارجه به ژنو برای شرکت در نشست عالی‌رتبه کنفرانس خلع سلاح و شورای حقوق بشر، دور جدیدی از گفت‌وگوهای سازنده با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی داشتم.»
وی گفت که در این دیدار، طرفین درباره مسائل هسته‌ای و رفع تحریم‌ها تبادل نظر و بر تعهد خود به یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک تأکید کردند. او افزود که در نهایت توافق شد گفت‌وگوها ادامه یابد.
چالش‌های پیش روی احیای برجام
یکی از محورهای اصلی این مذاکرات، رسیدن به چارچوبی مشخص برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای عنوان شده است. به گفته اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه، شکل و نحوه برگزاری مذاکرات هسته‌ای در دست بررسی است.
آخرین دور مذاکرات هسته‌ای در وین به دلیل تعلل و رفتارهای متناقض طرف‌های غربی به نتیجه نهایی نرسید. در سپتامبر ۲۰۲۲، مذاکرات ایران و اعضای برجام در آستانه جمع‌بندی و بازگشت همه طرف‌ها به توافق بود، اما دولت آمریکا و شرکای اروپایی‌اش با یک محاسبه اشتباه و امید بستن به ناآرامی‌های داخلی ایران، فرصت را از دست دادند. این رویکرد نشان داد که آن‌ها اراده واقعی برای بازگشت به برجام و عمل به تعهداتشان را ندارند.
مقام‌های ایرانی تأکید دارند که این بدعهدی غرب باعث افزایش بی‌اعتمادی شده و تهران نمی‌تواند تنها طرفی باشد که هزینه عدم اجرای تعهدات را بپردازد.با این حال طرف‌های اروپایی در ادامه فضاسازی‌های رسانه‌ای، ایران را به از دست دادن فرصت احیای برجام متهم می‌کنند.
سخنگوی ارشد نخست‌وزیر انگلیس در امور خارجی پیش‌تر به خبرنگار ایرنا در لندن گفته بود: «ایران در دو نوبت، توافقی را که می‌توانست این کشور را به تعهدات برجامی بازگرداند و آمریکا را مجدداً به میز مذاکره بیاورد، نپذیرفت. بنابراین، در حال حاضر چشم‌انداز روشنی برای آغاز مذاکرات جدید وجود ندارد.»
وی همچنین با تکرار ادعاهای سیاسی درباره برنامه هسته‌ای ایران، مدعی شد: «تشدید برنامه هسته‌ای ایران تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است و ما بارها تأکید کرده‌ایم که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
چشم‌انداز آینده دیپلماسی هسته‌ای
برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران از ابتدا تحت تأثیر فشارهای آمریکا و رژیم صهیونیستی، به یک بحران غیرضروری تبدیل شد. کشورهای غربی حتی پیش از امضای برجام، با امنیتی‌سازی این موضوع و طرح آن ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، در تلاش بودند تا از ابزار تحریم و حتی اقدام نظامی علیه ایران استفاده کنند.
برجام به‌عنوان یک ابتکار موفق چندجانبه، توانست این بحران ساختگی را مدیریت کند، اما این توافق به‌دلیل رویکردهای نسنجیده غرب و اقدامات یکجانبه آمریکا، با چالش‌های جدی مواجه شد.
اینک غرب تلاش می‌کند تا بدعهدی و بی‌عملی خود را از طریق مقصر نمایی گام‌های جبرانی ایران در برجام توجیه کند و با اصرار بر رویکردهای نسنجیده، تأکید دارد که در صورت نیاز مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد.
این در حالی است که روسیه به‌عنوان یکی از کشورهای عضو برجام معتقد است که کشورهای اروپایی به دلیل بی‌توجهی به الزامات قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره برجام، صلاحیت استناد به این سازوکار را ندارند.
«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در اظهاراتی شایان توجه تأکید کرده است که مکانیسم ماشه برای شرایطی طراحی نشده که واشنگتن ناقض توافق باشد و بحران کنونی را ایجاد کند و تا زمانی که وضعیت اقدامات غیرقانونی آمریکا حل‌وفصل نشود، استناد به این سازوکار فاقد وجاهت است.
از این منظر، اگر طرف‌های غربی به‌جای سیاسی‌کاری، مسیر تعامل و تنش‌زدایی را در پیش بگیرند و در نشست آتی شورای حکام که هفته آینده برگزار می‌شود، از تصمیمات شتاب‌زده پرهیز کنند، می‌توان به پیشرفت دیپلماسی و دستیابی به یک توافق پایدار امیدوار بود.
با توجه به برگزاری چهار دور گفت‌وگوی دیپلماتیک میان ایران و کشورهای اروپایی، به نظر می‌رسد هر دو طرف علی‌رغم اختلافات جدی، همچنان به مسیر دیپلماسی پایبند هستند. با این حال، اختلاف‌نظرهای اساسی درباره مقصر وضعیت کنونی و نحوه پیشبرد مذاکرات، چالش‌های جدی را پیش روی احیای برجام قرار داده است. در این میان، نقش رویکرد طرف‌های غربی در نشست آتی شورای حکام می‌تواند تعیین‌کننده مسیر آینده دیپلماسی هسته‌ای باشد و فرصتی برای کاهش تنش‌ها و حرکت به سمت احیای برجام یا تشدید بحران فراهم کند.
