سرویس خبری ایران من:در روزهای اخیر، اظهارات یکی از رهبران ارشد حماس درباره پشیمانی از حمله هفتم اکتبر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها یافته است. این سخنان که نشان‌دهنده شکاف احتمالی در موضع‌گیری رهبران این گروه است، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر روند مذاکرات آتش‌بس و آینده درگیری‌ها در غزه داشته باشد.

اظهارات جنجالی مقام ارشد حماس درباره حمله هفتم اکتبر

مقام ارشد حماس نسبت به حمله هفتم اکتبر علیه اسرائیل ابراز پشیمانی کرد موسی ابومرزوق، مسئول دفتر روابط خارجی حماس، اعلام کرد چنانچه از ویرانی های گسترده‌ای که این حمله برای غزه به بار می‌آورد آگاهی داشت، هرگز از آن پشتیبانی نمی‌کرد. طی ماه‌های گذشته، سران حماس همواره از تصمیم این گروه مقاومت برای حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل دفاع کرده‌اند، هرچند این عملیات باعث یورش ویرانگر اسرائیل شد که جان ده‌ها هزار فلسطینی در نوار غزه را گرفت و این سرزمین را به تلی از خاک تبدیل کرد. حماس بارها «پیروزی» بر اسرائیل را جشن گرفته و شماری از مسئولان این جنبش قول داده‌اند که رزمندگانشان در آینده عملیات‌های مشابه هفتم اکتبر را تکرار خواهند کرد. با این حال، اکنون یکی از مقام‌های بلندپایه حماس آشکارا درباره این حمله که فاجعه انسانی عظیمی به دنبال داشت، نزدیک به دو میلیون نفر را آواره کرد و باعث کمبود شدید غذا و خدمات درمانی شد، تردیدهای جدی خود را بیان می‌کند.

جزئیات مصاحبه ابومرزوق با نیویورک تایمز

موسی ابومرزوق، رئیس دفتر روابط خارجی حماس که در قطر مستقر است، در گفتگو با روزنامه نیویورک تایمز اظهار داشت چنانچه از ویرانی‌هایی که این حمله برای غزه به بار می‌آورد خبر داشت، هرگز از آن پشتیبانی نمی‌کرد. وی تأکید کرد آگاهی از عواقب این عملیات، حمایت از آن را برایش «ناممکن» می‌ساخت. ابومرزوق اذعان کرد که از جزئیات برنامه‌های حمله هفتم اکتبر که طی آن نزدیک به ۱۲۰۰ نفر جان باختند و حدود ۲۵۰ نفر به اسارت گرفته شدند، بی‌اطلاع بوده است، هرچند او و سایر رهبران سیاسی حماس راهبرد کلی رویارویی نظامی با اسرائیل را مورد تأیید قرار داده بودند. وی تصریح کرد: «اگر قرار بود آنچه رخ داد پیش‌بینی شود، تا آنجا که به من مربوط می‌شود، اصلاً هفتم اکتبری در کار نمی‌بود.» ابومرزوق همچنین به تمایل برخی محافل درون حماس برای گفتگو پیرامون آینده تسلیحات این جنبش در غزه اشاره کرد – موضوعی که همواره نقطه اصلی اختلاف در مذاکرات با اسرائیل بوده است. او موضعی اتخاذ کرد که با دیدگاه‌های سایر مقامات حماس در تضاد است. کارشناسان بر این باورند که یک سازش در این زمینه می‌تواند به حماس و اسرائیل کمک کند تا از سرگیری مجدد درگیری‌ها جلوگیری شود. اسرائیل بارها تأکید کرده خواستار برچیدن کامل ظرفیت‌های نظامی حماس است. ابومرزوق ۷۴ ساله، که نخستین رئیس دفتر سیاسی حماس در دهه ۱۹۹۰ بود، این سخنان را طی مصاحبه‌ای تلفنی در روز جمعه بیان کرد.

مشخص نیست دیدگاه‌های ابومرزوق درباره عملیات هفتم اکتبر تا چه اندازه در میان سایر رهبران حماس طرفدار دارد، یا اینکه آیا این موضع‌گیری صرفاً تلاشی برای تأثیرگذاری بر روند مذاکرات با اسرائیل یا اعمال فشار بر همقطارانش در این جنبش مقاومت بوده است. دیگر رهبران حماس، به‌ویژه آنهایی که روابط تنگاتنگی با ایران و حزب‌الله لبنان دارند، معمولاً مواضع سرسختانه‌تری اتخاذ می‌کنند. حماس در بیانیه‌ای که پس از انتشار این گزارش صادر کرد، اظهارات منتسب به ابومرزوق در نیویورک تایمز را «نادرست» و خارج از بافت اصلی خواند. در این بیانیه آمده است که این مقام ارشد حماس، حمله هفتم اکتبر را «تجلی حق مشروع ملت ما برای مقاومت و اعتراض به محاصره، اشغالگری و شهرک‌سازی» توصیف کرده است. این بیانیه همچنین تأکید کرد که ابومرزوق بر موضع رسمی این جنبش صحه گذاشته است مبنی بر اینکه «سلاح مقاومت» تا زمانی که «اشغال سرزمین‌هایمان ادامه دارد»، قابل مذاکره نیست. سخنان ابومرزوق نشان می‌دهد در میان مقامات حماس درباره موضع رسمی نسبت به عملیات هفتم اکتبر و پیامدهای آن اختلاف دیدگاه وجود دارد. این اظهارات همچنین بیانگر آن است که درد و رنج مردم غزه که می‌گویند این حمله باعث تحمیل مصائب بی‌شماری بر آنها شده، تا حدی رهبری حماس را تحت تأثیر قرار داده است. موضع‌گیری ابومرزوق یادآور سخنان سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، پس از جنگ سال ۲۰۰۶ میان اسرائیل و این گروه لبنانی است. در آن زمان، گستردگی ویرانی‌ها باعث شد نصرالله اعتراف کند اگر گروهش از چنین واکنش شدیدی از سوی اسرائیل آگاهی داشت، هرگز به ربودن و کشتن سربازان اسرائیلی اقدام نمی‌کرد.

مذاکرات آتش‌بس و اختلاف نظر درباره سلاح مقاومت

طی روزهای آینده، پیش‌بینی می‌شود اسرائیل و حماس مذاکرات خود درباره مرحله دوم آتش‌بس در غزه را آغاز کنند که هدف آن پایان دائمی درگیری‌ها، خروج کامل نیروهای اسرائیلی و آزادسازی بیشتر گروگان‌های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی است. با این حال، تعلل در شروع این گفتگوها همراه با کشمکش‌ها بر سر اجرای مرحله نخست، نگرانی‌ها را افزایش داده که مبادا توافق آتش‌بس فرو بپاشد و نبرد از سر گرفته شود. ابومرزوق که سال‌های طولانی در آمریکا زندگی کرده، از دیرباز به عنوان یکی از چهره‌های میانه‌رو و عمل‌گرا در حماس شناخته می‌شود. این جنگ بهای سنگینی از خانواده او گرفته و برادر ۷۷ ساله‌اش، یوسف، در خلال درگیری‌ها جان باخته است. استنلی کوهن، وکیل نیویورکی و دوست دیرینه ابومرزوق می‌گوید: «او هرگز پوچ‌گرا نبوده است. ابومرزوق هیچگاه از اقدامی که به باورش می‌تواند انتقام‌جویی بی‌سابقه و فراگیر علیه مردم به دنبال داشته باشد، حمایت نمی‌کند.» ابومرزوق معتقد است صرف بقای حماس در نبرد با اسرائیل به خودی خود «نوعی پیروزی» محسوب می‌شود. او در تشبیهی گویا، حماس را به مبارزی آماتور تشبیه کرد که با مایک تایسون، قهرمان افسانه‌ای سنگین‌وزن بوکس روبرو شده است: اگر این مبتدی بدون آموزش بتواند در برابر مشت‌های کوبنده تایسون دوام بیاورد، همگان او را فاتح میدان خواهند دانست. با این حال، وی تصریح کرد که به طور قطع، ادعای پیروزی حماس «پذیرفتنی نیست»، به‌ویژه با توجه به ابعاد فاجعه‌باری که اسرائیل بر سر غزه آورده است. وی تأکید کرد: «ما با طرفی روبرو هستیم که عنان اختیار از کف داد و کورکورانه از همه چیز انتقام گرفت. چنین وضعیتی را به هیچ وجه نمی‌توان پیروزی نامید.» ارتش اسرائیل مدعی است عملیات هوایی و زمینی خود در غزه را منطبق با موازین بین‌المللی و صرفاً علیه حماس – که آمریکا و بسیاری کشورهای دیگر آن را گروهی تروریستی می‌دانند – انجام داده است. با این حال، کارشناسان حقوقی، تل‌آویو را متهم می‌کنند که به گونه‌ای از نیروی نظامی بهره برده که به کشتار گسترده غیرنظامیان انجامیده است.

موضع‌گیری درباره آینده مذاکرات و مبادله اسرا

ابومرزوق همچنین خاطرنشان ساخت که در میان رهبری حماس، روزنه‌هایی برای گفتگو پیرامون آینده تسلیحات این جنبش در غزه وجود دارد – موضوعی پیچیده که سایر مقامات حماس آن را خط قرمز غیرقابل مذاکره اعلام کرده‌اند. هنگامی که درباره موضوع سلاح از او پرسیده شد، پاسخ داد: «ما آماده‌ایم درباره هر مسئله‌ای به گفتگو بنشینیم. هر موضوعی که روی میز مذاکره قرار گیرد، باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.» بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پیوسته تأکید کرده که کشورش بدون نابودی کامل ظرفیت‌های حکومتی و نظامی حماس، به جنگ پایان نخواهد داد. این در حالی است که حماس گرچه آمادگی خود را برای واگذاری اداره امور غیرنظامی در غزه اعلام کرده، اما قاطعانه از تسلیم سلاح‌هایش خودداری می‌ورزد. سخنان ابومرزوق آشکارا با موضع اسامه حمدان، از دیگر مقامات حماس، در تناقض است که اواسط همین ماه در کنفرانسی در دوحه قطر تأکید کرد «سلاح مقاومت» به هیچ وجه قابل مذاکره نیست و عملاً هرگونه سازش در این زمینه را مردود دانست. هنگامی که از ابومرزوق درباره اظهارات حمدان پرسیده شد، پاسخ داد هیچ فرد منفردی در حماس نمی‌تواند به تنهایی خط مشی جنبش را تعیین کند. ابراهیم مدهون، تحلیلگر نزدیک به حماس، معتقد است درون این جنبش دیدگاه‌های گوناگونی پیرامون مسائل کلیدی وجود دارد، اما زمانی که ارکان تصمیم‌گیرنده به جمع‌بندی می‌رسند، همگی یکپارچه از آن پشتیبانی می‌کنند. از آغاز آتش‌بس در نوزدهم ژانویه، رزمندگان حماس با سلاح در خیابان‌های غزه رژه رفته‌اند – اقدامی که پیام روشنی به اسرائیل، جامعه جهانی و مردم فلسطین مخابره می‌کند مبنی بر اینکه این جنبش همچنان زمام امور را در دست دارد. ابومرزوق از پاسخگویی مستقیم به پرسش‌های مشخص درباره سازش‌های احتمالی در موضوع تسلیحات حماس طفره رفت. این سازش‌ها می‌تواند شامل نگهداری جنگ‌افزارها در مراکز تحت نظارت بین‌المللی، تعهد به عدم بازسازی شبکه تونل‌ها و زرادخانه موشکی، یا توقف جذب نیروهای جدید باشد. کارشناسان بر این باورند که خلع سلاح کامل حماس بعید به نظر می‌رسد. در حالی که مذاکرات مرحله دوم آتش‌بس با کندی پیش می‌رود، مقامات اسرائیلی و آمریکایی هر روز بیشتر از تمدید مرحله نخست سخن می‌گویند. ابومرزوق تصریح کرد آزادسازی شمار بیشتری از گروگان‌ها و زندانیان طی تمدید مرحله اول می‌تواند در دستور کار قرار گیرد. با این حال، وی خاطرنشان ساخت که در هر صورت، حماس برای هر گروگان، خواستار آزادی تعداد بسیار بیشتری از زندانیان فلسطینی خواهد بود، زیرا از نظر این جنبش، گروگان‌های باقی‌مانده اسرائیلی نظامی محسوب می‌شوند. او ارقامی چون ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ زندانی را به ازای هر گروگان پیشنهاد کرد. در جریان مرحله نخست، صدها زندانی فلسطینی آزاد شده‌اند، اما نسبت آزادشدگان به ازای هر گروگان معمولاً از ۵۰ نفر فراتر نرفته است. ابومرزوق اظهار داشت حماس آمادگی دارد تمامی گروگان‌ها را یکجا آزاد کند، مشروط بر آنکه اسرائیل نیز با آزادی هزاران زندانی فلسطینی، پایان دادن به جنگ و خروج کامل از غزه موافقت نماید. وی تأکید کرد: «ما آماده دستیابی به یک توافق فراگیر و همه‌جانبه هستیم.» مقامات اسرائیلی پیش از این هرگونه پیشنهاد مبادله همه گروگان‌ها با تمامی زندانیان را قاطعانه رد کرده‌اند.

مقامات تل‌آویو پیشتر هرگونه طرح مبادله کامل گروگان‌ها با تمامی زندانیان فلسطینی را قاطعانه مردود دانسته‌اند.

جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده

سخنان جنجالی موسی ابومرزوق درباره پشیمانی از حمله هفتم اکتبر، صرف‌نظر از واکنش رسمی حماس، نشان‌دهنده شکاف احتمالی در دیدگاه‌های رهبران این گروه است. این موضع‌گیری در کنار اشاره او به امکان مذاکره درباره آینده تسلیحات مقاومت، می‌تواند روزنه‌ای برای پیشرفت در مذاکرات آتش‌بس باشد. با این حال، با توجه به موضع سرسختانه اسرائیل مبنی بر نابودی کامل حماس و امتناع اکثر رهبران این گروه از خلع سلاح، چشم‌انداز دستیابی به توافق جامع همچنان مبهم به نظر می‌رسد. آنچه مسلم است، سرنوشت میلیون‌ها غیرنظامی در غزه به نتیجه این مذاکرات گره خورده است.