سرویس خبری ایران من: در تحولی قابل توجه در عرصه دیپلماسی بین‌المللی، منابع آگاه خبر داده‌اند که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با درخواست دونالد ترامپ برای میانجیگری میان آمریکا و ایران در خصوص مسائل هسته‌ای موافقت کرده است. این اقدام می‌تواند آغازگر فصل جدیدی در روابط پیچیده میان واشنگتن و تهران باشد، در حالی که هر سه کشور منافع راهبردی خود را در این میانجیگری دنبال می‌کنند.
توافق روسیه برای میانجیگری میان ایران و آمریکا
پوتین با کمک به ترامپ برای گفتگوهای هسته‌ای با ایران موافقت کرد بر اساس گزارش منابع آگاه، روسیه پذیرفته است به دولت دونالد ترامپ در زمینه برقراری ارتباط با ایران درباره مسائلی همچون برنامه هسته‌ای و حمایت تهران از گروه‌های ضدآمریکایی در منطقه یاری رساند. منابع مطلع در مسکو که به دلیل حساسیت موضوع خواستار عدم افشای نامشان شدند، اظهار داشتند ترامپ این تمایل را شخصاً در گفتگوی تلفنی ماه فوریه با ولادیمیر پوتین مطرح کرده و مقامات بلندپایه دولتش چند روز بعد این مسئله را در نشستی در عربستان با همتایان روسی خود به بحث گذاشتند.
کاخ سفید بلافاصله به درخواست اظهارنظر در این زمینه پاسخی نداد. همچنین نه مسکو و نه تهران تاکنون این درخواست را به طور رسمی تأیید یا رد نکرده‌اند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، در واکنش به پرسش‌های خبرگزاری بلومبرگ اظهار داشت: «از دیدگاه روسیه، آمریکا و ایران باید تمام مشکلات را از راه گفتگو حل کنند» و افزود که مسکو «آماده است هر آنچه در توان دارد برای تحقق این هدف به کار گیرد». سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در پاسخ به این پرسش که آیا روسیه برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن پیشنهادی ارائه کرده، تنها به گفتن این بسنده کرد که ارائه کمک از سوی کشورها امری «طبیعی» است. اسماعیل بقایی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران، روز دوشنبه در نشست خبری تلویزیونی در تهران گفت: «با توجه به اهمیت این موضوعات، طبیعی است که طرف‌های مختلف آمادگی و حسن نیت خود را برای کمک به حل چالش‌های موجود ابراز کنند. از این منظر، عادی است که کشورها در صورت لزوم پیشنهاد همکاری دهند». وزارت خارجه ایران به پرسش‌های بلومبرگ در این خصوص پاسخی نداد.
روابط جدید واشنگتن-مسکو و تأثیر آن بر ایران
ترامپ که حدود شش هفته پیش زمام امور را به دست گرفته، در تلاش است روابط با ولادیمیر پوتین را از سر بگیرد – روابطی که آمریکا پس از یورش گسترده روسیه به اوکراین در سال ٢٠٢٢ آن را قطع کرده بود. در حالی که رئیس‌جمهور آمریکا می‌کوشد مستقیماً با پوتین برای پایان دادن به این جنگ میانجیگری کند – از جمله در گفتگوی تلفنی ١٢ فوریه میان دو رهبر – هر دو کشور اشتیاق خود را به همکاری در سایر زمینه‌های راهبردی جهانی، مانند مسیرهای بازرگانی و منابع قطب شمال نشان داده‌اند. به گفته آگاهانی که خواستار محفوظ ماندن هویتشان شدند زیرا همه جزئیات این مذاکرات علنی نشده، مقام‌های بلندپایه آمریکایی و روسی، از جمله مارکو روبیو وزیر امور خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف همتای روسی او، در نشست ١٨ فوریه در ریاض، علاقه‌مندی واشنگتن به بهره‌گیری از کمک مسکو در مسائل مرتبط با ایران را به بحث گذاشتند. بعدها لاوروف جزئیاتی از دیدار با مقام‌های آمریکایی را با عباس عراقچی، همتای ایرانی خود در میان گذاشت.
عراقچی نیز این موضوع را در یک نشست خبری تلویزیونی پس از دیدارشان فاش ساخت. ترامپ از هنگام بازگشت به کاخ سفید، پیام‌های ضد و نقیضی درباره ایران فرستاده است. او اعلام کرده قصد دارد به سیاست «فشار حداکثری» دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش بازگردد، مانند اعمال دوباره تحریم‌ها و هدف قرار دادن نیروهای امنیتی ایران، همچون ترور یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران. با این حال، ترامپ همزمان گفته می‌خواهد «بی‌درنگ» کار روی یک «توافق صلح هسته‌ای راستی‌آزمایی‌شده با ایران» را شروع کند. روسیه و ایران به عنوان دو کشوری که به شدت زیر بار تحریم‌های آمریکا هستند، همکاری‌های خود را در عرصه‌های تجارت، انرژی و امنیت گسترش داده‌اند، از جمله بهره‌برداری روسیه از انبوه پهپادهای ایرانی در نبرد با اوکراین.
چالش‌های پیش روی مذاکرات و مواضع رهبران ایران
با این وجود، هنوز روشن نیست تهران تا چه اندازه آماده پذیرش پیشنهادهای آمریکا از مسیر مسکو باشد. بسیاری از جریان‌های تندرو که بر نهادهای قدرتمندی چون سپاه پاسداران و دستگاه قضایی تسلط دارند، آشکارا با هرگونه گفتگو با واشنگتن مخالفت کرده‌اند. ماه گذشته، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی اظهار داشت که نمی‌توان به ترامپ اعتماد کرد – چرا که او در دوره نخست زمامداری‌اش یکجانبه از برجام خارج شد – و تأکید کرد که ایران زیر بار فشار برای مذاکره نخواهد رفت. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب ایران که از طرفداران احیای برجام به شمار می‌رود، هفته گذشته اعلام کرد که دیدگاه شخصی خود درباره ضرورت گفتگو با آمریکا را کنار می‌گذارد و تا زمانی که واشنگتن به فشارهای اقتصادی علیه ایران ادامه می‌دهد، از موضع رهبری در مخالفت با مذاکرات پشتیبانی خواهد کرد. نیکلای کوژانوف، استاد مرکز مطالعات خلیج فارس دانشگاه قطر، معتقد است: «فارغ از مواضع علنی، هم آمریکا و هم ایران در جستجوی راه‌های ارتباطی کارآمدی هستند که بتواند سرآغاز گفتگوها باشد». وی همچنین افزود که هر نوع تفاهم میان واشنگتن و تهران یک معامله «پیچیده» خواهد بود که در آن آمریکا لغو تحریم‌ها را روی میز می‌گذارد و در مقابل، ایران می‌پذیرد نفوذ منطقه‌ای خود را محدود سازد. آمریکا سال‌هاست به جمهوری اسلامی بدگمان است و بر این باور است که ایران از برنامه هسته‌ای غیرنظامی چند دهه‌ای خود پرده‌ای برای پنهان کردن اهداف نظامی ساخته است.
تهران همواره چنین ادعاهایی را رد کرده و پافشاری می‌کند که فعالیت‌های اتمی‌اش صرفاً جنبه صلح‌آمیز دارد، از جمله نیروگاه‌هایی که بخشی از هزینه‌های آن را روسیه تأمین می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه اعلام کرد که آمریکا و ایران باید گفتگوها را از سر بگیرند و افزود که در حال انجام رایزنی‌های سطح بالا با کاخ سفید در این زمینه است. این اظهارات پس از هشدار هفته گذشته آژانس درباره افزایش بیش از ۵۰ درصدی ذخایر اورانیوم با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی ایران از زمان پیروزی ترامپ در انتخابات مطرح شده است. مقام‌های ایرانی زیر فشار سنگینی قرار دارند تا برای مردمی که از بحران شدید معیشتی – که با تحریم‌های دوران ترامپ و بایدن عمیق‌تر شده – به ستوه آمده‌اند، گشایش اقتصادی فراهم آورند. ایران همچنین درگیر نبردی پنهان و سخت با اسرائیل، متحد راهبردی آمریکاست و متعهد شده علی‌رغم آنکه تل‌آویو بازوهای نیابتی کلیدی تهران، یعنی حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان را به شدت تضعیف کرده، به مقاومت ادامه دهد. هر دو گروه از سوی آمریکا و شماری دیگر از کشورها در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دارند.
