سرویس خبری ایران من: برنامه هسته‌ای ایران در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین موضوعات دیپلماسی بین‌المللی تبدیل شده است. پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و اعمال سیاست فشار حداکثری، مذاکرات برای احیای این توافق با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است. در این میان، روسیه به عنوان یکی از اعضای اصلی گروه ۱+۵، موضع حمایتی خود را از بازگشت به چارچوب اصلی برجام حفظ کرده و نقش میانجی‌گرانه‌ای را در این مسیر ایفا می‌کند. گزارش پیش رو به بررسی آخرین تحولات و مواضع طرف‌های درگیر در این پرونده می‌پردازد.
موضع روسیه درباره برجام و برنامه هسته‌ای ایران
به گزارش ایران من، سرگئی لاوروف این سخنان را در مصاحبه با ماریو نائوفالو، لری جانسون و اندرو ناپولیتانو بلاگرهای آمریکایی و در پاسخ به این سوال که آیا موضوع ایران بخشی از مذاکرات جاری روسیه و آمریکا است؟، بیان کرد. وی همچنین گفت: با مقامات آمریکا درباره وضعیت خلیج فارس و همچنین برنامه جامع اقدام مشترک در مورد برنامه هسته‌ای ایران (برجام) گفت‌وگو کردیم.
حمایت روسیه از فعالیت قالب ۱ + ۵ وزیر امور خارجه روسیه همچنین اظهار داشت: موضع ما بر ازسرگیری قالب پیش بینی شده در توافق اولیه مصوب شورای امنیت سازمان ملل متحد که شامل فرانسه، آلمان، انگلیس، ایالات متحده، روسیه، چین و ایران ( ۱ + ۵ ) بود، استوار است.
دیدگاه لاوروف درباره خواسته‌های آمریکا و شرایط احیای برجام
خواسته آمریکا برای توافق جدید، سناریویی غیرممکن است لاوروف در پاسخ به پرسشی درباره چشم‌انداز احیای توافق هسته‌ای جاری یا توافقی دیگر نیز گفت: آمریکا می خواهد توافق هسته‌ای جدید را با الزام ایران به عدم حمایت از تعدادی از گروه ها در خاورمیانه مرتبط کند، اما این گزینه کارساز نخواهد بود.
وی ادامه داد: این موضوع نگران کننده است که نشانه هایی وجود دارد مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها تمایل دارند این توافق جدید با شرایط سیاسی همراه باشد که تحت آن ایران متعهد شود که از گروه‌هایی در عراق، لبنان، سوریه و دیگر کشورها حمایت نکند.
وزیر امور خارجه روسیه در این زمینه یادآور شد: همه کشورهای حوزه خلیج فارس فراتر از مرزهای پادشاهی و امارت خود نفوذ دارند. آنها برنامه های بشردوستانه و اقتصادی زیادی را در شمال آفریقا اجرا می کنند. وی ادامه داد: به عنوان مثال در سودان، بحران داخلی این کشور به هر طریقی توسط برخی از بازیگران حوزه خلیج فارس حل می‌شود.
بنابراین من معتقدم شرایطی که در آن همه کشورها به جز ایران حق نفوذ بر سایر کشورهای منطقه را داشته باشند، سناریویی غیرممکن است.
نقش روسیه و اروپا در مذاکرات هسته‌ای و چالش‌های پیش رو
به گزارش ایران من، ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ باخروج از برجام و در پیش گرفتن سیاست شکست خورده فشار حداکثری، نخستین عضو توافق بود که از ریل دیپلماسی خارج شد. تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) هم پس از یک دوره بی‌عملی در اجرای تعهدات برجامی، به تهدید برای فعال‌سازی سازوکار تعبیه شده در این قطعنامه برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل (اسنپ‌بک) روی آورده و بر پیچیدگی شرایط افزوده است.
در این میان روسیه به‌عنوان یک بازیگر کلیدی، می‌کوشد تا مسیر دیپلماسی را نجات داده و احیا کند. مسکو در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از آمادگی خود برای میانجی‌گری نشان داده است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اخیراً تأکید کرده که مسکو آماده است تا “هر اقدامی که در توان دارد” برای حل مسائل میان ایران و آمریکا از طریق مذاکره انجام دهد. این موضع را میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز تکرار کرده و از ایجاد یک “کانال ارتباطی ویژه” در مذاکرات ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ با واشنگتن در ریاض خبر داده است.
از سوی دیگر، سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان ۱۵ اسفند ۱۴۰۳ در نشست شورای حکام، با تکرار ادعاهای سیاسی درباره برنامه هسته‌ای ایران و نادیده گرفتن همکاری‌های گسترده کشورمان با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مدعی شدند که تهران باید برای کاهش تنش‌های هسته‌ای گام‌های «جدی و معناداری» بردارد.
نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین روزهای اخیر گفته است که انتظار می رود به زودی گزارش جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره مسائل فعلی و حل‌نشده گذشته در مورد برنامه هسته‌ای ایران ارائه شود. اولیانوف اظهار داشت: تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و ایالات متحده، این گزارش را ابزاری برای متهم کردن ایران به عدم پایبندی به تعهدات پادمانی خود می دانند و احتمالاً پرونده را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع می دهند.
علاوه بر این، این چهار کشور به طور جدی در حال بررسی مکانیسم ماشه هستند که به طور خودکار همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند. وی گفت: ایران در پاسخ، هشدار داده است که در صورت تحقق این امر، از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد.
وی با طرح این پرسش که آیا می توان از این بحران جلوگیری کرد؟، گفت: این موضوع به ایالات متحده بستگی دارد. اگر واشنگتن موضع خود را روشن کند و وارد مذاکره شود، ممکن است فرصتی برای حل این وضعیت وجود داشته باشد.
با این حال، اگر شرایط گفت و گو مانند تابستان ۲۰۲۲ وجود نداشته باشد، ممکن است هر لحظه به سمت وخامت غیرقابل کنترل اوضاع پیش برویم. برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ (شورای امنیت سازمان ملل) در تایید این توافق هسته‌ای ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (برابر با ۲۶ مهر ۱۴۰۴) منقضی می شود.
