سرویس خبری ایران من: تحولات اخیر سوریه پس از سرنگونی بشار اسد، به صحنه پیچیده‌ای از درگیری‌های فرقه‌ای و نگرانی‌های بین‌المللی تبدیل شده است. روسیه به عنوان متحد دیرینه دولت پیشین سوریه، اکنون در موقعیتی دشوار قرار گرفته و تلاش می‌کند ضمن حفظ منافع راهبردی خود در این کشور، نسبت به روند گذار سیاسی و افزایش خشونت‌ها واکنش نشان دهد.
انتقاد شدید روسیه از حاکمان جدید سوریه در نشست محرمانه
روسیه در نشست محرمانه سازمان ملل که این هفته برگزار شد، رهبران نوظهور سوریه را به باد انتقاد گرفت. به گزارش رویترز، دو منبع آگاه از مذاکرات این جلسه اظهار داشتند که مسکو در خصوص قدرت گرفتن گروه‌های جهادی در سوریه هشدار داده و کشتار فرقه‌ای علویان را با نسل‌کشی رواندا همسان دانسته است.
انتقادهای پشت پرده مسکو از حکمرانان اسلامگرای سوریه در شرایطی مطرح می‌شود که روسیه در تلاش است تا دو پایگاه راهبردی نظامی خود را در نوار ساحلی سوریه حفظ کند – همان منطقه‌ای که هفته پیش، صدها تن از اقلیت علوی در آن به قتل رسیدند. این موج خشونت از ششم مارس و با حمله به نیروهای امنیتی دولت جدید آغاز شد؛ حمله‌ای که گفته می‌شود کار فرماندهان سابق ارتش وفادار به بشار اسد علوی، رهبر مخلوع سوریه، بوده است.
این درگیری‌ها به کشتار گسترده علویان در چندین استان انجامید که عاملان آن را گروه‌های مرتبط با دولت جدید می‌دانند.
استراتژی دوگانه روسیه: انتقاد محرمانه و موضع‌گیری محتاطانه علنی
کرملین که پیش از سرنگونی اسد و پناهندگی او به روسیه در ماه دسامبر، از وی پشتیبانی می‌کرد، روز سه‌شنبه بر ضرورت حفظ یکپارچگی سوریه تأکید کرد و اعلام داشت که در این زمینه با دیگر کشورها رایزنی می‌کند.
با این حال، لحن مسکو در جلسه غیرعلنی شورای امنیت که روز دوشنبه به درخواست مشترک روسیه و آمریکا برگزار شد، به مراتب تندتر بود و پرده از راهبرد کرملین برای بازیابی نفوذ خود بر تحولات سوریه برمی‌داشت.
تاکنون گزارشی از این اظهارات منتشر نشده بود. به گفته دو منبع مطلع از این نشست، واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه، کشتارهای قومی و فرقه‌ای در سوریه را با فاجعه نسل‌کشی رواندا در سال ۱۹۹۴ قیاس کرد؛ زمانی که توتسی‌ها و هوتوهای میانه‌رو به‌طور نظام‌مند توسط تندروهای هوتو به سرکردگی ارتش رواندا و شبه‌نظامیان موسوم به “اینتراهاموه” قتل‌عام شدند.
بنا به نقل این منابع، نبنزیا به حاضران در جلسه گفته است که “هیچ کس” جلوی خونریزی در سوریه را نگرفته است. وقتی از نبنزیا پرسیده شد که آیا واقعاً وضعیت سوریه را با نسل‌کشی رواندا قیاس کرده است، او در پاسخ به رویترز گفت: “من در جلسات محرمانه هر چه صلاح بدانم می‌گویم، با این پیش‌فرض که محتوای این نشست‌ها درزی نخواهد کرد و چیزی به بیرون درز نمی‌کند.” در پاسخ به این پرسش که چرا روسیه پشت درهای بسته انتقادهای تندتری نسبت به مواضع علنی خود مطرح می‌کند، آنا بورشچوسکایا، تحلیلگر مسائل روسیه در انستیتوی واشنگتن، اظهار داشت که مسکو در حال بازی در دو جبهه است.
بورشچوسکایا توضیح داد: “روس‌ها می‌خواهند نفوذ پیشین خود را در سوریه احیا کنند و دنبال راهی برای بازگشت هستند. اگر علناً زبان به انتقاد از دولت بگشایند، راه به جایی نخواهند برد.” وی افزود: “کرملین همچنین در پی آن است که به‌عنوان یک ابرقدرت همتراز با آمریکا شناخته شود و بحران‌ها را شانه به شانه واشنگتن حل کند. بنابراین، رایزنی پشت پرده با آمریکا در این قضیه، دستاوردهای ویژه‌ای برایشان به همراه دارد.”
نگرانی‌های بین‌المللی و تلاش برای حل بحران
“تکرار سناریوی عراق” منابع آگاه اشاره کردند که نبنزیا از انحلال ارتش سوریه به دست حکمرانان اسلامگرای جدید و اخراج گسترده کارکنان بخش دولتی به شدت انتقاد کرده و هشدار داده که “سناریوی عراق” در حال تکرار شدن است – اشاره‌ای به دوران پرآشوب خشونت‌های فرقه‌ای که پس از سقوط صدام حسین و فروپاشی ساختارهای حکومتی عراق رخ داد.
پس از سرنگونی اسد در عملیاتی که هیئت تحریرالشام (گروه جدا شده از القاعده) پیشتاز آن بود، فرمانروایان اسلامگرای جدید سوریه، شماری از جنگجویان خارجی را در ساختار نظامی نوین خود به کار گماردند.
منتقدان بر این باورند که تعدیل نیروی انسانی در بخش دولتی با نیت حذف کارمندان علوی صورت گرفته و گفتگوهای ملی ماه گذشته نیز از فراگیری لازم برخوردار نبوده است. احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، در گفت‌وگویی با خبرگزاری رویترز در هفته جاری تأکید کرد که دولت تحت رهبری او قصد ندارد پست‌های دولتی را بر پایه تعلقات فرقه‌ای تقسیم کند و افزود که کابینه فراگیرتری که قرار است این هفته معرفی شود، می‌تواند شامل اعضایی از جامعه علوی نیز باشد.
وی همچنین خاطرنشان ساخت که مایل نیست “شکافی میان سوریه و روسیه” ایجاد شود و تأکید کرد که دمشق خواهان حفظ “پیوندهای راهبردی ژرف” خود با مسکو است.
در نشست پشت درهای بسته، نماینده روسیه هشدار داد که اقدامات حاکمان نوظهور سوریه “زیربنایی معیوب” برای دوران گذار پس از دهه‌ها حکمرانی اسد پی‌ریزی کرده است و ابراز نگرانی کرد که جنگجویان خارجی “تروریست” نقشی “ویرانگر” در این کشور ایفا می‌کنند. روایت شاهدان عینی از کشتارهای جمعی در نوار ساحلی سوریه، به حضور افرادی اشاره دارد که به زبان عربی سخن نمی‌گفتند، نشانه‌ای که حاکی از دست داشتن جنگجویان غیربومی در این موج خشونت‌هاست. نمایندگان آمریکا، فرانسه و چین نیز همصدا با روسیه، در این جلسه محرمانه دغدغه‌های خود را پیرامون حضور نیروهای جنگی بیگانه در سوریه و روند گذار سیاسی این کشور آشوب‌زده ابراز داشتند.
شورای امنیت با ترکیب ۱۵ عضو، در حال رایزنی برای تدوین بیانیه‌ای است که ضمن محکومیت خشونت‌ها، نگرانی عمیق از تأثیر این رویدادها بر تشدید تنش میان گروه‌های اجتماعی سوریه را منعکس سازد و از مقام‌های موقت بخواهد از تمامی شهروندان سوری، فارغ از تعلقات قومی یا مذهبی آنان، حمایت کنند.
این‌گونه بیانیه‌ها مستلزم توافق جمعی است. نبنزیا در گفت‌وگو با رویترز ابراز امیدواری کرد که شورای امنیت به زودی بتواند بر سر متن بیانیه‌ای درباره اوضاع کنونی به اجماع برسد. جامعه جهانی، بخش قابل توجهی از تعامل مجدد خود با سوریه را منوط به چگونگی پیشرفت فرآیند گذار در این کشور کرده است، به‌ویژه اینکه این روند تا چه حد فراگیر بوده و همه طیف‌های متنوع مذهبی و قومی سوریه را در بر می‌گیرد.
