سرویس خبری ایران من: در دنیای پیچیده روابط بینالملل، جمهوری اسلامی ایران همواره به عنوان یکی از بازیگران تأثیرگذار منطقه خاورمیانه شناخته میشود. این گزارش تلاش دارد تا با بررسی دقیق راهبردهای ایران در حوزههای مختلف، تصویری جامع از سیاستهای این کشور و تأثیر آن بر امنیت منطقه و منافع ایالات متحده ارائه دهد.
این گزارش بخشی از ارزیابی سالانه تهدیدات جامعه اطلاعاتی ایالات متحده درباره جمهوری اسلامی ایران است. در این تحلیل، راهبردهای منطقهای و بینالمللی ایران، توانمندیهای نظامی و موشکی، روابط با گروههای نیابتی، چالشهای داخلی و تعاملات با قدرتهای جهانی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این گزارش، ارائه تصویری جامع از سیاستهای ایران و تأثیر آن بر منافع ایالات متحده و امنیت منطقهای است. تحولات اخیر در روابط ایران با روسیه، چین و کشورهای خاورمیانه، همچنین تنشهای فزاینده با اسرائیل و آمریکا، اهمیت این ارزیابی را دوچندان کرده است.
تهران میکوشد از توان موشکی چشمگیر، برنامه هستهای پیشرفته، و ارتباطات دیپلماتیک با کشورهای منطقه و رقبای آمریکا بهره گیرد تا نفوذ منطقهای خود را گسترش داده و بقای حکومت را تضمین کند. با این حال، چالشهای داخلی و منطقهای، به ویژه تنشهای روزافزون با اسرائیل، اهداف بلندمدت و توانمندیهای ایران را به چالش کشیدهاند. تضعیف حزبالله، فروپاشی حکومت اسد در سوریه، و ناکامی ایران در بازدارندگی اسرائیل سبب شده رهبران تهران پرسشهای بنیادینی درباره راهبرد کلی ایران مطرح کنند. اقتصاد ناکارآمد و نارضایتیهای گسترده اجتماعی نیز همچنان حکومت را در داخل با چالشهای جدی روبرو خواهد ساخت.
تهران همچنان میکوشد با پشتیبانی و مسلح کردن گروههای همسو با خود که به «محور مقاومت» شهرت دارند، با اسرائیل مقابله کرده و آمریکا را به ترک منطقه وادار سازد. گرچه سقوط حکومت اسد، متحد کلیدی ایران، ضربه سنگینی به این محور وارد کرده، این بازیگران کماکان طیف گستردهای از تهدیدها را نمایندگی میکنند. این تهدیدها شامل آسیبپذیری اسرائیل در برابر حماس و حزبالله، حملات شبهنظامیان به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه، و خطر حملات موشکی و پهپادی حوثیها علیه اسرائیل و کشتیرانی در آبهای نزدیک یمن میشود. آیتالله خامنهای همچنان مایل است از کشانده شدن ایران به درگیری مستقیم و گسترده با آمریکا و متحدانش جلوگیری کند.
توان نظامی و راهبرد بازدارندگی
سرمایهگذاری ایران در بخش نظامی، رکن اصلی تلاشهای این کشور برای رویارویی با تهدیدهای گوناگون و ایجاد بازدارندگی در برابر حملات احتمالی آمریکا یا اسرائیل بوده است. ایران پیوسته در حال افزایش قدرت تخریب و دقت سامانههای موشکی و پهپادی ساخت داخل خود است و بزرگترین زرادخانه این سلاحها را در منطقه در اختیار دارد. تهران این سامانهها را برای راهبرد بازدارندگی و توان نمایش قدرت خود حیاتی میداند و از فروش آنها برای تعمیق همکاریهای نظامی جهانی بهره میبرد. توانمندی فزاینده ایران و اشتیاق آن برای انجام عملیاتهای سایبری تهاجمی نیز این کشور را به تهدیدی جدی برای امنیت شبکهها و اطلاعات آمریکا و متحدانش تبدیل کرده است.
ایران به تهدید مستقیم شهروندان آمریکایی در سراسر جهان ادامه خواهد داد و همچنان به تلاش دهساله خود برای ایجاد شبکههای نفوذی در خاک آمریکا پایبند است. ایران در پی هدف قرار دادن مقامات پیشین و کنونی آمریکاست که به باور تهران در ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در ژانویه ۲۰۲۰ دست داشتهاند و پیش از این نیز کوشیده عملیاتهای مرگبار در خاک آمریکا اجرا کند.
روابط بینالمللی و دیپلماسی
تهران میکوشد با گسترش روابط خود با دیگر دشمنان کلیدی آمریکا و کشورهای در حال توسعه، تلاشهای واشنگتن برای منزوی کردن ایران را خنثی کرده و اثر تحریمهای غربی را کاهش دهد. تلاشهای دیپلماتیک ایران – از جمله گفتگوهای گاهبهگاه با اروپا – احتمالاً با میزان موفقیت متفاوتی ادامه خواهد یافت. در سال گذشته، ایران بهطور گسترده بر تقویت مناسبات با روسیه – از جمله همکاری نظامی در جنگ اوکراین – تمرکز کرده و به چین بهعنوان شریکی کلیدی در عرصههای سیاسی و اقتصادی تکیه کرده تا فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک را کاهش دهد. ایران همچنین در حال پیشبرد روابط سیاسی و دفاعی نزدیکتر با کشورهای آفریقایی و دیگر بازیگران جنوب جهانی است و میکوشد بر بهبود نسبی روابط خود با دیگر بازیگران منطقهای، مانند عربستان سعودی، با وجود بدگمانی متقابل درباره دیدگاههای بلندمدت یکدیگر برای منطقه، بیفزاید.
چالشهای داخلی
ریشههای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نارضایتی مردمی میتواند به ناآرامیهای داخلی بیشتری همانند اعتراضات گسترده و طولانی اواخر ۲۰۲۲ و اوایل ۲۰۲۳ بینجامد. اقتصاد کشور با رشد اندک، بیثباتی نرخ ارز و تورم بالا مواجه است. بدون رفع تحریمها، این روندها احتمالاً در آینده قابل پیشبینی ادامه خواهند یافت.
ارزیابی توان نظامی
توانمندیهای متعارف و نامتعارف نظامی ایران، علیرغم آسیبدیدن نیروهای نیابتی و سامانههای پدافند هواییاش در جریان درگیری غزه، همچنان در آینده قابل پیشبینی تهدیدی برای نیروهای آمریکایی و شرکای آن در منطقه خواهند بود. نیروهای متعارف گسترده ایران قادرند خسارات چشمگیری به مهاجم وارد کنند، حملات منطقهای انجام دهند و کشتیرانی، بهویژه انتقال انرژی، را از راه تنگه هرمز مختل سازند. عملیات جنگ نامتقارن ایران و گروههای همسو و نیابتیاش، مانند حزبالله، بهطور سنتی به تهران امکان دادهاند منافع خود را در سراسر منطقه پیگیری کند و با حداقل مسئولیتپذیری، عمق راهبردی خود را حفظ نماید. با این وجود، مقامات ایرانی در تلاشند راهی برای کندسازی و نهایتاً معکوس کردن تلفات نظامی اخیر خود و نیروهای نیابتیشان در پی عملیات اسرائیل علیه ایران و متحدان منطقهایاش، از جمله حملات به اهداف نظامی ایران مانند سامانههای پدافندی در آوریل و اکتبر ۲۰۲۴، بیابند. جامعه اطلاعاتی بر این باور است که چشمانداز ایران برای بازسازی نیروهای از دست رفته و ایجاد بازدارندگی مؤثر، بهویژه در برابر اقدامات اسرائیل، در کوتاهمدت ضعیف است.
ایران شمار زیادی موشک بالستیک و کروز و نیز پهپاد مستقر کرده که قادرند در سرتاسر منطقه هدفگیری کنند و همچنان میکوشد دقت، قدرت تخریب و قابلیت اطمینان آنها را بهبود بخشد. صنایع دفاعی ایران از توان قدرتمند توسعه و تولید، بهویژه برای سلاحهای کمهزینه مانند پهپادهای کوچک برخوردارند. با این حال، خسارات محدودی که حملات ایران در آوریل و اکتبر ۲۰۲۴ به اسرائیل وارد کرد، نشانگر کاستیهای گزینههای نظامی متعارف ایران است.
ایران همچنین قایقهای کوچک و زیردریاییهایی به کار گرفته که میتوانند تردد کشتیها از تنگه هرمز را مختل سازند. نیروهای زمینی و هوایی این کشور، گرچه از بزرگترینها در منطقه به شمار میروند، از تجهیزات کهنه و آموزش ناکافی رنج میبرند.
توانمندیهای سایبری
توانمندی رو به رشد ایران و گرایش آن به اجرای عملیاتهای سایبری تهاجمی، این کشور را به تهدیدی جدی برای امنیت شبکهها و دادههای آمریکا بدل کرده است. رهنمودهای رهبران ایران، کنشگران سایبری را به گسترش تواناییهای خود برای انجام حملات سایبری برانگیخته است.
فعالیتهای نفوذ راهبردی
ایران غالباً عملیات نفوذ خود را با اقدامات سایبری تهاجمی همراه میسازد. در جریان نبرد اسرائیل-حماس، بخش خصوصی آمریکا کارزارهای نفوذی ایران و حملات سایبری آن را زیر نظر داشت.
در ژوئن ۲۰۲۴، یکی از عوامل سپاه پاسداران به حساب ایمیلی مرتبط با شخصی دارای پیوندهای غیررسمی با ستاد انتخاباتی ترامپ (رئیسجمهور پیشین وقت) نفوذ کرد و از آن برای فرستادن پیامهای فیشینگ (کلاهبرداری اینترنتی) هدفمند به افراد درون ستاد بهره گرفت. پس از آن، سپاه پاسداران کوشید روزنامهنگاران آمریکایی را برای انتشار اطلاعات بهدستآمده غیرقانونی از ستاد انتخاباتی، تحت تأثیر قرار دهد.
سلاحهای کشتار جمعی
ارزیابی ما همچنان این است که ایران در حال ساخت سلاح هستهای نیست و خامنهای برنامه تسلیحات هستهای را که در سال ۲۰۰۳ متوقف کرد، دوباره به جریان نینداخته است، هرچند فشار بر او برای چنین اقدامی احتمالاً افزایش یافته است. در سال گذشته، خط قرمز چندین دههای درباره بحث علنی پیرامون سلاحهای هستهای کمرنگ شده که به جسارت بیشتر هواداران دستیابی به سلاح هستهای در نظام تصمیمگیری ایران انجامیده است. خامنهای کماکان تصمیمگیرنده نهایی درباره برنامه هستهای ایران، از جمله هرگونه تصمیم برای توسعه سلاحهای هستهای است.
به احتمال بسیار زیاد، ایران قصد دارد به پژوهش و توسعه عوامل شیمیایی و زیستی برای مقاصد تهاجمی ادامه دهد. پژوهشگران نظامی ایران درباره مواد شیمیاییای تحقیق کردهاند که طیف گستردهای از اثرات آرامبخشی، گسست روانی و فراموشی ناتوانکننده دارند و میتوانند مرگبار نیز باشند.
چالشهای پیش روی ایران
رهبران ایران آگاهند که کشورشان در یکی از آسیبپذیرترین برهههای خود از زمان جنگ ایران و عراق قرار دارد، و این واقعیت احتمالاً بر محاسبات راهبردی و اعتماد آنها به رویکردشان نسبت به منطقه، ایالات متحده و متحدان آمریکا تأثیر گذاشته است. آنها با فشارهای روزافزون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و منطقهای روبرو هستند که ایران را بیش از پیش در برابر ناپایداری تهدیدکننده حکومت و دخالت خارجی آسیبپذیر ساخته است.