سرویس خبری ایران من: انرژی زمین‌گرمایی یکی از منابع انرژی تجدیدپذیر است که علی‌رغم مزایای فراوان، در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در جهانی که به سرعت در حال حرکت به سمت انرژی‌های پاک و پایدار است، شناخت بیشتر این منبع انرژی و پتانسیل‌های آن در ایران می‌تواند راهگشای مسیری نو در صنعت انرژی کشور باشد. در این نوشتار، ضمن معرفی انرژی زمین‌گرمایی، به بررسی ویژگی‌ها، کاربردها و وضعیت آن در ایران می‌پردازیم.
پیشگفتار ورشکستگی انرژی در ایران که گاهی از آن به ناترازی یاد می شود، واقعیتی است که دیگر کتمان کردن آن حتی برای سرسخت ترین مدافعان حکومت نیز امکان پذیر نیست.جا ماندن از بازار انرژی دنیا، برخوردار نبودن از فناوری های روز، استفاده بی رویه از سوخت های فسیلی، عدم نظارت و پایش به کارگیری انرژی، بدمصرفی مشترکان خانگی و صنعتی، هدررفت گسترده در شبکه های توزیع، شکست در کاهش شدت انرژی، همه و همه شرایطی ایجاد کرده‌اند که ایران از بازار جهانی انرژی عقب مانده و در معرض یک ورشکستگی جدی و نگران کننده قرار گرفته است آنچه در این میان برجسته می نماید، سرمایه گذاری نکردن در زمینه انرژی های تجدیدپذیر (Renewable Energy) است. در جهانی زیست می‌کنیم که وابستگی به سوخت های فسیلی در حال کاهش است اما حکومت ایران مسیری متفاوت و ناسازگار با محیط زیست را در پیش گرفته است.
بر اساس گزارش «شبکه سیاستی انرژی‌های تجدیدپذیر برای قرن بیست و یکم» (REN21)، در سال ۲۰۱۷، انرژی‌های تجدیدپذیر حدود ۱۹.۳ درصد از مصرف انرژی جهانی و ۲۴.۵ درصد از تولید برق در دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. این انرژی‌ها شامل انرژی زیستی، گرمایی، برق‌آبی، باد، خورشید و زمین‌گرمایی هستند
یکی از انواع کمتر شناخته‌شده اما ارزشمند، انرژی های تجدیدپذیر، انرژی زمین‌گرمایی است.
بنیان‌های انرژی زمین‌گرمایی
۱. تعریف کلی: انرژی زمین‌گرمایی، حرارتی است که در اعماق زمین وجود دارد و منشأ آن سه عامل است:
-دمای فوق‌العاده بالای هسته زمین
-تجزیه رادیواکتیو عناصر سنگین مانند اورانیوم
-باقی‌مانده گرمای ناشی از شکل‌گیری سیاره زمین
این انرژی، یک منبع پایدار و تجدیدپذیر محسوب می‌شود و اگرچه تنها در برخی مناطق زمین قابل بهره‌برداری است، می‌تواند جایگزینی پاک و قابل اعتماد برای سوخت‌های فسیلی باشد. کشورهایی مانند ایسلند، نیوزیلند، آمریکا، ایتالیا و فیلیپین در استفاده از این انرژی پیشگام هستند
۲. منابع اصلی تولید انرژی زمین‌گرمایی
-هسته‌ی زمین:دمای هسته‌ی داخلی زمین تا بیش از ۵۰۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و این گرما به‌تدریج به لایه‌های بالایی منتقل می‌شود.
-فروپاشی رادیواکتیو: فرایند طبیعی تجزیه عناصر رادیواکتیو باعث تولید حرارت می‌شود. -حرکات تکتونیکی: در مناطقی که صفحات زمین با هم برخورد می‌کنند، مواد مذاب به سطح نزدیک‌تر می‌شوند و امکان برداشت انرژی فراهم می‌شود.
۳. چگونگی بهره‌برداری از انرژی زمین‌گرمایی
برای استفاده از این منبع انرژی، سه روش اصلی وجود دارد:
الف) استفاده از منابع طبیعی آب داغ و بخار:در مناطقی که چشمه‌های آب گرم یا آبفشان‌ها به‌طور طبیعی وجود دارند، می‌توان این گرما را مستقیماً برای تولید برق یا گرمایش به کار برد.
ب) حفاری چاه‌های زمین‌گرمایی: در جاهایی که منابع سطحی در دسترس نیست، چاه‌هایی به عمق چند کیلومتر حفر می‌شود تا به مخازن آب داغ زیرزمینی دسترسی پیدا کنند. بخار یا آب داغ استخراج‌شده، توربین‌ها را به حرکت درمی‌آورد و برق تولید می‌کند.
ج) پمپ‌های حرارتی زمین‌گرمایی: این سیستم‌ها از دمای ثابت زیر سطح زمین برای گرمایش یا سرمایش ساختمان‌ها استفاده می‌کنند و در مقیاس خانگی نیز کاربرد دارند.
۴. کاربردهای انرژی گرمایی
-تولید برق در نیروگاه‌ها
-گرمایش شهری و خانگی
-استفاده در صنایع،خشک‌کردن محصولات کشاورزی و فرایندهای صنعتی
-تأمین گرمای مورد نیاز مراکز درمانی و گلخانه‌ها
۵. مزایای انرژی گرمایی
-پایان‌ناپذیر بودن
-کمترین میزان آلودگی در مقایسه با سوخت‌های فسیلی.
-عدم وابستگی به شرایط جوی (برخلاف انرژی خورشید یا باد).
-هزینه‌های عملیاتی و نگهداری پایین پس از راه‌اندازی اولیه.
۶. چالش‌ها و محدودیت‌ها
-نیاز به سرمایه‌گذاری کلان برای حفاری و زیرساخت های اولیه.
-محدود بودن به مناطق خاص با پتانسیل زمین‌گرمایی.
-خطر کاهش فشار مخازن زیرزمینی در صورت بهره‌برداری نادرست.
-احتمال ایجاد زلزله‌های خفیف القایی در برخی مناطق.
۷. وضعیت انرژی زمین‌گرمایی در ایران ایران با داشتن ظرفیت سرزمینی و مشخصات زمین شناسی مناسب در مناطقی چون تفتان، طبس، مشکین‌شهر، خاش و سیرجان می‌تواند از این انرژی بهره‌مند شود. اما در عمل، در دسترس نبودن فناوری پیشرفته و در اختیار داشتن منابع ارزان سوخت فسیلی باعث شده که این منبع تجدیدپذیر در ایران کمتر مورد توجه قرار گیرد. با این حال، ساخت نخستین نیروگاه زمین‌گرمایی در مشکین‌شهر به‌عنوان اولین نیروگاه از این نوع در خاورمیانه، گامی امیدبخش و الگویی مناسب برای حرکت به سمت انرژی پاک و پایدار در کشور به شمار می‌رود
۸.نتیجه‌گیری
در جهانی که حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، یک ضرورت زیست‌محیطی و اقتصادی است، انرژی زمین‌گرمایی می‌تواند برای ایران فرصتی باشد تا از وابستگی به سوخت‌های فسیلی فاصله بگیرد. بهره‌گیری صحیح و مدیریت‌شده از این منبع ارزشمند، می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در آینده انرژی پایدار کشور ایفا کند
