سرویس خبری ایران من: در میان تنش‌های فزاینده بین ایران و ایالات متحده در موضوع هسته‌ای، گزارش‌های جدید حاکی از آن است که تهران در حال بررسی گزینه‌های جدید دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها و باز نگه داشتن مسیر مذاکره است. این رویکرد در شرایطی مطرح می‌شود که فشارهای بین‌المللی و تهدیدهای نظامی علیه ایران افزایش یافته و ضرب‌الاجل‌های جدیدی برای دستیابی به توافق تعیین شده است.
منابع آگاه: ایران بررسی توافق هسته‌ای موقت را در دستور کار مذاکرات با آمریکا قرار داده است
برخی منابع دیپلماتیک گفته‌اند که ایران در نظر دارد در گفت‌وگوهای آینده با ایالات متحده، پیشنهاد توافقی موقت را مطرح کند؛ توافقی که به عنوان مقدمه‌ای برای دستیابی به یک توافق جامع‌تر تلقی می‌شود.
یک دیپلمات اروپایی و یک فرد مطلع از مواضع ایران به رسانه‌ها گفته‌اند که تهران معتقد است در شرایط فعلی، رسیدن به توافقی جامع در زمان محدودی که دولت آمریکا تعیین کرده، امکان‌پذیر نیست. از این رو مقامات ایرانی در حال بررسی گزینه‌ای هستند که به آن‌ها اجازه دهد تنش‌ها را کاهش دهند و زمان بیشتری برای ادامه مذاکرات به دست آورند.
زمینه سیاسی و امنیتی
بر اساس برنامه‌ریزی‌های دولت وقت آمریکا، مهلت دو ماهه‌ای برای نهایی شدن توافق جدید در نظر گرفته شده است. هم‌زمان، واشنگتن حضور نظامی خود در منطقه را تقویت کرده و اعلام کرده است که در صورت عدم پیشرفت در روند دیپلماتیک، گزینه‌های نظامی را نیز مدنظر قرار خواهد داد.
در صورتی که مذاکرات به نتیجه نرسد، این احتمال مطرح شده که کاخ سفید یا مستقیماً دست به اقدام نظامی بزند یا از هرگونه عملیات مشابه توسط اسرائیل حمایت کند.
در این میان، تحلیل‌گران می‌گویند ایران به دنبال آن است که با ارائه پیشنهادی واقع‌بینانه‌تر، از احتمال تشدید بحران جلوگیری کرده و راه را برای ادامه مذاکرات باز نگه دارد.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، در این‌باره گفته است که به‌نظر می‌رسد تهران دستیابی به توافقی پایدار در چارچوب زمانی فعلی را ممکن نمی‌داند و احتمالاً یک توافق موقت را به عنوان مرحله‌ای انتقالی در نظر گرفته است.
نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد تاکنون در مورد این گزارش واکنشی نشان نداده است.
محتمل‌ترین سناریو
به گفته کارشناسان، مفاد توافق موقت می‌تواند شامل کاهش سطح غنی‌سازی اورانیوم، کاهش حجم ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی و افزایش دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سایت‌های هسته‌ای ایران باشد.
به‌رغم آنکه چنین اقداماتی تنها تأخیری محدود در روند توسعه توان هسته‌ای ایران ایجاد خواهد کرد، تحلیل‌گران معتقدند که می‌تواند به ایجاد فضای اعتماد اولیه میان طرفین کمک کند.
از دیگر موارد مطرح در این بسته پیشنهادی، احتمال تمدید سازوکار موسوم به «بازگشت خودکار تحریم‌ها» است؛ بخشی از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را به طور خودکار بازمی‌گرداند. این بند قرار است در ماه اکتبر منقضی شود.
در همین حال، سه کشور اروپایی — فرانسه، بریتانیا و آلمان — به تهران هشدار داده‌اند که در صورت عدم دستیابی به توافق جدید تا پایان ماه ژوئن، ممکن است این سازوکار را فعال کنند.
موانع و چالش‌های پیش رو
از جمله موضوعات مورد اختلاف در مذاکرات پیش‌رو، کارزار «فشار حداکثری» ایالات متحده علیه اقتصاد ایران است. تهران ممکن است در قالب توافق موقت، خواستار تعلیق بخشی از این فشارها شود، اما مشخص نیست واشنگتن تا چه اندازه آمادگی پذیرش این درخواست را دارد.
در روزهای گذشته، دولت آمریکا دو بسته تحریمی تازه علیه اشخاص و شرکت‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای و صنعت انرژی ایران اعمال کرده است. برخی منابع نزدیک به دولت نیز ابراز نگرانی کرده‌اند که پیشنهاد توافق موقت می‌تواند تردیدها درباره نیت واقعی ایران را افزایش دهد و این تصور را تقویت کند که تهران صرفاً به دنبال خرید زمان است، بدون آنکه تغییری اساسی در سیاست‌های هسته‌ای خود ایجاد کند.
برنامه‌ریزی شده که استیو ویتکوف، نماینده کاخ سفید، روز شنبه در عمان با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران دیدار کند. با وجود آنکه ایالات متحده بر گفت‌وگوهای مستقیم تأکید دارد، ایران ترجیح داده است که مذاکرات از طریق میانجیگری عمانی‌ها انجام شود.
رئیس‌جمهور آمریکا نیز در سخنانی در کاخ سفید با اشاره به این مذاکرات گفته است: «زمان محدود است… اما هنوز اندکی فرصت باقی مانده.» او تأکید کرده که روند مذاکرات به‌سرعت مسیر خود را نشان خواهد داد و تصمیم‌گیری نهایی بستگی به ارزیابی او از پیشرفت یا عدم پیشرفت گفت‌وگوها دارد.
وی بار دیگر تصریح کرده که هدف اصلی کشورش جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است و در صورت لزوم، اقدام نظامی منتفی نیست. رئیس‌جمهور همچنین اظهار داشته که اگر چه اسرائیل ممکن است نقشی اساسی در چنین عملیاتی ایفا کند، اما تصمیم‌گیری نهایی به‌طور مستقل توسط واشنگتن انجام خواهد شد.
در واکنش به تحولات اخیر، علی شمخانی، مشاور سیاست خارجی رهبر جمهوری اسلامی ایران و رئیس پیشین شورای عالی امنیت ملی، گفته است که تداوم تهدیدهای نظامی علیه ایران می‌تواند به تصمیماتی از سوی تهران منجر شود که ماهیت بازدارنده داشته باشد.
وی هشدار داده که ایران ممکن است همکاری خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متوقف کند و حتی بازرسان این نهاد را از کشور اخراج نماید. همچنین امکان دارد بخشی از مواد هسته‌ای ایران به مکان‌هایی منتقل شود که تحت نظارت بین‌المللی قرار ندارند.
