سرویس خبری ایران من: در شرایطی که تنش‌های بین‌المللی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران همچنان ادامه دارد، دور جدیدی از مذاکرات میان تهران و واشنگتن در افق دیپلماتیک منطقه نمایان شده است. این مذاکرات در زمانی برگزار می‌شود که هر دو کشور مواضع خود را مشخص کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد فضایی برای گفتگو و مصالحه وجود دارد. بررسی اظهارات اخیر مقامات آمریکایی و ایرانی نشان می‌دهد که با وجود چالش‌های فراوان، مسیر دیپلماسی همچنان باز است.
آمادگی آمریکا برای مصالحه در مذاکرات هسته‌ای با حفظ خطوط قرمز
آمریکا می‌گوید آماده مصالحه در مذاکرات هسته‌ای با ایران است استیو ویتکوف، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران، می‌گوید که واشنگتن در آستانه دور تازه‌ای از مذاکرات هسته‌ای با تهران، آماده بررسی گزینه‌های مصالحه است، اما هم‌زمان تأکید کرده که جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، خط قرمز دولت ایالات متحده باقی خواهد ماند.
این اظهارات در حالی بیان شده که قرار است مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا روز شنبه با میانجی‌گری عمان در این کشور برگزار شود.
ویتکوف که مسئولیت هدایت هیئت آمریکایی در این مذاکرات را برعهده دارد، در گفت‌وگویی با رسانه‌ها اعلام کرده که توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران، خواسته اولیه آمریکا در این گفتگوهاست. با این حال، او اشاره کرده که دستیابی به توافق نهایی ممکن است مستلزم عقب‌نشینی‌هایی از هر دو طرف باشد.
به گفته او، ایالات متحده همچنان خواستار آن است که ایران از توسعه فناوری‌هایی که قابلیت استفاده نظامی دارند، دست بکشد، اما در عین حال آماده است به دنبال «زمینه‌های مشترک» بگردد.
این موضع‌گیری از سوی واشنگتن در زمانی مطرح می‌شود که فضای مذاکرات بار دیگر زیر سایه احتمال استفاده از گزینه نظامی قرار گرفته است. ویتکوف هشدار داده که در صورت امتناع ایران از توقف برنامه هسته‌ای خود، موضوع به رئیس‌جمهور آمریکا ارجاع داده خواهد شد تا درباره مسیر بعدی تصمیم‌گیری شود.
برخی کارشناسان مسائل خاورمیانه معتقدند که اصرار آمریکا بر توقف کامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران، می‌تواند مانع دستیابی به توافق شود و حتی زمینه‌ساز تشدید تنش در منطقه گردد.
رابرت آینهورن، دیپلمات پیشین آمریکایی در حوزه منع گسترش تسلیحات هسته‌ای، در گفت‌وگو با رسانه‌ها اظهار کرده که دولت ایالات متحده از جایگاه مناسبی برای مذاکره برخوردار است، اما نباید از موضعی حداکثری وارد گفت‌وگو شود.
سابقه توافق هسته‌ای و موضع کنونی ایران
ایران طی سال‌های گذشته همواره اعلام کرده که برنامه هسته‌ای‌اش اهداف صلح‌آمیز دارد و در چارچوب توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ نیز پذیرفته بود که در قبال رفع برخی تحریم‌ها، غنی‌سازی اورانیوم را با نظارت بین‌المللی ادامه دهد.
با این حال، دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد و تحریم‌های اقتصادی شدیدی را علیه ایران اعمال کرد. از آن زمان، تنش‌ها میان دو کشور به طور مداوم افزایش یافته است.
تهران می‌گوید کاهش تحریم‌ها و بازگشت به شرایط عادی اقتصادی، پیش‌شرط همکاری بیشتر در زمینه هسته‌ای است. مقامات ایرانی همچنین هشدار داده‌اند که در صورت تهدید نظامی، همکاری با نهادهای بین‌المللی نظارتی را متوقف خواهند کرد و ممکن است مواد هسته‌ای خود را به مکان‌هایی که کمتر در معرض بازرسی هستند، منتقل کنند.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، گفته که جمهوری اسلامی بدون پیش‌داوری وارد مذاکرات خواهد شد و قصد دارد ابتدا «جدیت» طرف مقابل را ارزیابی کند.
در این میان، ویتکوف گفته که نشست آغازین مذاکرات بیشتر به‌منظور «ایجاد اعتماد متقابل» برگزار می‌شود و قرار نیست به‌سرعت وارد بحث درباره جزئیات توافق شوند. او همچنین بر لزوم وجود سازوکارهای راستی‌آزمایی دقیق در هر توافق احتمالی تأکید کرده است.
بر اساس گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده، ایران هنوز تصمیم سیاسی نهایی برای ساخت بمب هسته‌ای نگرفته است، اما از ظرفیت‌های فنی لازم برای تولید اورانیوم با غنای بالا برخوردار است؛ اورانیومی که در صورت رسیدن به غنای تسلیحاتی می‌تواند در ساخت سلاح هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
مواضع سایر بازیگران و چالش‌های پیش رو
در همین حال، مایک والتز، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا، تأکید کرده که انتظار دولت این است که ایران نه‌فقط برنامه هسته‌ای، بلکه توسعه موشک‌هایی را که می‌توانند حامل کلاهک باشند، نیز متوقف کند. او گفته: «این فعالیت‌ها باید به‌گونه‌ای کنار گذاشته شوند که برای جهان شفاف باشد.»
نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو نیز که اخیراً با دونالد ترامپ دیدار کرده، هشدار داده که در صورت ناکامی مذاکرات، احتمال استفاده از گزینه نظامی منتفی نخواهد بود. او همچنین خواستار آن شده که هرگونه توافق شامل برچیدن تأسیسات غنی‌سازی ایران تحت نظارت ایالات متحده باشد.
از سوی دیگر، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، که سابقه طولانی در مذاکرات هسته‌ای دارد، در مصاحبه‌ای با رسانه‌های داخلی ایران گفته که خواسته‌های مطرح‌شده از سوی آمریکا «غیرواقع‌بینانه» است.
در دو سال گذشته، موقعیت امنیتی ایران در منطقه دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده است. شکست گروه‌های هم‌پیمان ایران در لبنان، سوریه و نوار غزه، همراه با حملات مکرر اسرائیل به برخی تأسیسات دفاعی در خاک ایران، این کشور را در وضعیت آسیب‌پذیرتری قرار داده است.
افزون بر این، اقتصاد ایران همچنان تحت فشار تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد. دولت ترامپ در روزهای اخیر تحریم‌های جدیدی علیه شرکت‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و همچنین شرکت‌های دخیل در حمل‌ونقل نفت این کشور اعمال کرده است.
در چنین شرایطی، تهران احتمالاً تلاش خواهد کرد بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای خود را حفظ کند. علی شمخانی، مشاور ارشد رهبر ایران، در اظهاراتی در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) هشدار داده که در صورت تداوم تهدیدات نظامی، ایران ممکن است ذخایر هسته‌ای خود را به مکان‌های امن‌تری منتقل کند.
