سرویس خبری ایران من: در شرایط پرتنش سیاسی خاورمیانه، هر گونه تلاش دیپلماتیک برای کاهش اختلافات میان قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اخیراً، گفت‌وگوهایی میان ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان صورت گرفته که می‌تواند آغازگر فصل جدیدی در روابط دو کشور باشد. این مذاکرات در شرایطی انجام می‌شود که منطقه خاورمیانه همچنان با چالش‌های متعددی روبروست.
گزارش اصلی مذاکرات ایران و آمریکا
گفت‌وگوهای ایران و آمریکا در عمان؛ «پیشرفت نسبی» و تصمیم برای ادامه مذاکرات مقام‌های جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده‌اند که تهران و واشنگتن روز شنبه، در جریان مذاکراتی غیرمستقیم در مسقط، به «پیشرفت‌هایی» دست یافته‌اند و توافق کرده‌اند که رایزنی‌ها طی هفته آینده ادامه یابد.
این گفت‌وگوها که به میانجی‌گری عمان برگزار شد، نخستین تعامل دیپلماتیک گزارش‌شده میان ایران و دولت دونالد ترامپ از زمان آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری او به شمار می‌رود. محور اصلی این مذاکرات، بررسی راهکارهایی برای محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران عنوان شده است.
دیدگاه‌ها و ساختار مذاکرات
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در گفت‌وگویی با رسانه دولتی اعلام کرد که فضای مذاکرات «آرام و مثبت» بوده و افزود: «اگر بتوانیم چارچوب اولیه را هفته آینده نهایی کنیم، امکان آغاز گفت‌وگوهای جدی فراهم خواهد شد.»
او گفت که دو طرف به دنبال توافقی مشخص در کوتاه‌مدت هستند و تأکید کرد که «ایران تمایلی به مذاکرات بی‌هدف ندارد.»
به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران، هیأت‌های دو کشور در اتاق‌های جداگانه مستقر بودند و پیام‌ها میان طرفین از طریق بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، رد و بدل می‌شد.
در پایان نشست، عراقچی و استیو ویتکوف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه، گفت‌وگویی کوتاه در حضور وزیر خارجه عمان داشتند که به گفته مقام‌های ایرانی، «در چارچوب پروتکل‌های رسمی» صورت گرفته است.
یک منبع آگاه عمانی به خبرگزاری رویترز گفته است که محور اصلی گفت‌وگوها شامل کاهش تنش‌های منطقه‌ای، تسهیل در تبادل زندانیان، و توافق‌های محدود در زمینه کاهش تحریم‌ها در ازای مهار بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بوده است. این در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه ایران این روایت را رد کرده، هرچند جزئیاتی از موارد مورد اختلاف ارائه نکرده است.
سوابق و چالش‌های پیش رو
عمان پیش‌تر نیز در پرونده‌های میان ایران و کشورهای غربی نقش میانجی‌گرانه داشته و در آزادی برخی زندانیان دوتابعیتی دخیل بوده است. با این حال، بی‌اعتمادی تهران به دولت ترامپ همچنان پابرجاست؛ دولتی که در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای برجام خارج شد و سیاست فشار حداکثری را از سر گرفت.
از زمان خروج آمریکا از برجام، ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم را تا ۶۰ درصد افزایش داده است؛ سطحی که به گفته کارشناسان، از نظر فنی یک گام تا رسیدن به توانایی تولید سلاح هسته‌ای فاصله دارد. تهران تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً اهداف صلح‌آمیز را دنبال می‌کند؛ اما کشورهای غربی و اسرائیل این ادعا را به چالش کشیده‌اند.
به گزارش رسانه‌های داخلی ایران، این کشور حاضر به گفت‌وگو درباره برنامه موشک‌های بالستیک و مسائل دفاعی خود نیست و آن را خط قرمز مذاکرات می‌داند.
از سوی دیگر، ایالات متحده و متحدانش می‌گویند ذخایر اورانیوم با غنای بالا در ایران از نیازهای غیرنظامی فراتر رفته و به سطحی نزدیک شده است که می‌تواند در تولید سلاح هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
دولت ترامپ اخیراً نیز بر تهدیدات خود در قبال تهران افزوده است. رئیس‌جمهور آمریکا هشدار داده که در صورت ادامه فعالیت‌های هسته‌ای، تمامی گزینه‌ها، از جمله اقدام نظامی، روی میز قرار دارد.
ابعاد منطقه‌ای و موضع رهبری
مذاکرات در شرایطی انجام می‌شود که تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه، از جمله جنگ در غزه، درگیری‌های مرزی میان لبنان و اسرائیل، حملات حوثی‌ها به کشتی‌رانی دریای سرخ و تحولات داخلی سوریه، بر سطح تنش‌ها افزوده است.
در این زمینه، ایران به کشورهای همسایه که میزبان نیروهای آمریکایی هستند هشدار داده که در صورت مشارکت در هرگونه عملیات نظامی علیه ایران، با «واکنش جدی» مواجه خواهند شد.
بر اساس گزارش رویترز، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، اختیارات کامل برای هدایت این گفت‌وگوها را به وزیر خارجه واگذار کرده است. با این حال، تصمیم‌گیری نهایی درباره هرگونه توافق احتمالی همچنان در سطح عالی نظام باقی خواهد ماند.
اگرچه فضای عمومی گفت‌وگوها «مثبت» توصیف شده، اما مسیر رسیدن به توافق نهایی همچنان دشوار به نظر می‌رسد. بن‌بست‌های قدیمی، عدم اعتماد متقابل، و شرایط پرتنش منطقه، از جمله موانعی هستند که آینده این مذاکرات را تحت تأثیر قرار خواهند داد.
