سرویس خبری ایران من: سفر وزیر امور خارجه ایران به روسیه در شرایط حساس کنونی، یک اقدام دیپلماتیک مهم و استراتژیک به شمار می‌آید. این سفر در راستای تقویت روابط دوجانبه ایران و روسیه و همچنین رایزنی درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی صورت گرفته است. اهمیت این سفر با توجه به مذاکرات اخیر میان ایران و آمریکا و تحولات منطقه‌ای دوچندان شده است. تبادل پیام میان مقامات عالی‌رتبه دو کشور نشان از عمق روابط استراتژیک میان تهران و مسکو دارد.
سفر دیپلماتیک عراقچی به مسکو: اهداف و دستاوردها
به گزارش ایران من، «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه صبح روز پنجشنبه ۲۸ فروردین در راس هیاتی دیپلماتیک برای گفتگو و رایزنی با مقام‌های عالی‌رتبه روسیه و تسلیم پیام مکتوب آیت الله خامنه ای به رئیس جمهور روسیه عازم مسکو شد. هرچند که این سفر از پیش برنامه ریزی شده بود اما همزمانی آن با آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده که دور نخست آن در مسقط، پایتخت عمان برگزار شد و دور دوم آن هم روز شنبه ۳۰ فروردین ماه در رم، پایتخت ایتالیا برگزار خواهدشد به گمانه‌زنی های رسانه ای بسیار منتهی شده است.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه در توضیح چرایی انجام این سفر در این مقطع زمانی به خبرنگاران گفته است که این سفر بخشی از مشورت‌های مستمر ایران با روسیه به‌عنوان شریک راهبردی است و همزمانی آن با مذاکرات ایران و آمریکا صرفاً تصادفی بوده است. در دیدار وزیر امور خارجه ایران با رئیس‌جمهور روسیه، علاوه بر ارائه پیام آیت الله خامنه ای، موضوعاتی نظیر معاهده راهبردی ۲۰ساله ایران و روسیه، تحولات منطقه‌ای و مذاکرات هسته‌ای مورد بحث قرار گرفت. عراقچی پس از این دیدار گفت: «روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه هیچگاه به اندازه امروز مستحکم، مثبت و مبتنی بر احترام و منافع متقابل نبوده است.»
دیدگاه کارشناسی: اهمیت مشورت با روسیه در روند مذاکرات
نعمت‌الله ایزدی، سفیر پیشین ایران در مسکو و کارشناس مسائل روسیه در گفت و گو با ایرنا و در پاسخ به این سوال که نقش روسیه در روند مذاکرات تهران و واشنگتن و هرگونه توافق احتمالی چیست، گفت: مهم‌ترین نکته این است که ما با روسیه روابط پیشرفته، خوب و محکمی داریم. اگر روس‌ها نسبت به مذاکراتی که در جریان است یا در گذشته برگزار شده، ذهنیت منفی پیدا می‌کردند، این موضوع به روابط ما با این کشور آسیب می‌رساند. بنابراین، منطقی بود که حتی اگر این سفر از قبل برنامه‌ریزی نشده بود، در سطح مناسبی با روس‌ها تبادل نظر کنیم و گزارشی از روند مذاکرات ارائه دهیم.
وی ادامه داد: به هر حال، روسیه یکی از اعضای گروه ۵+۱ است و باید در جریان گفت‌وگوهای هسته‌ای ما باشد. این امر ضروری است تا در صورت پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای و رسیدن به توافق، کشورهای دیگر، از جمله روسیه، در جریان قرار گرفته باشند و احساس نکنند که از این روند دور مانده‌اند. به نظر من، این اقدام مثبت و به‌جا بوده است. این سفر و پیام‌های ردوبدل‌شده، نه‌تنها به مذاکرات کمک می‌کند، بلکه برای پیشبرد اصل مذاکرات نیز لازم بود که چنین مشورت‌هایی انجام شود. ارائه گزارش مختصر از روند مذاکرات باعث می‌شود که در آینده، اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا شورای امنیت اقدامی انجام دهند، مشکلات جدیدی برای ما ایجاد نشود.
مقایسه مذاکرات ایران-آمریکا و روسیه-اوکراین
این دیپلمات بازنشسته در پاسخ به این سوال که ایالات متحده پیش از کلید زدن گفت‌وگو با ایران، مذاکرات با روسیه را آغاز کرد و به نظر میرسد ترامپ مصر است تا این روند را ادامه دهد، این روند تا چه میزان بر آینده تعاملات ایران و روسیه، همچنین حل و فصل موضوع هسته ای تاثیرگذار خواهد بود، گفت: همزمانی این دو موضوع به این دلیل است که دونالد ترامپ چند ماه پیش به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شده و از قبل اعلام کرده بود که قصد دارد در این مسائل دخالت کند. با این حال، مشخص نیست که آیا این دو موضوع به صورت موازی پیش خواهند رفت یا به یک اندازه پیشرفت خواهند داشت، زیرا ماهیت این دو مسئله کاملاً متفاوت است.
وی با اشاره به اینکه در مورد ایران، آمریکا از توافق برجام خارج شده و این موضوع روشن است، گفت: اگر آمریکا بخواهد مشکلی را حل کند، مسیر مشخصی پیش رو دارد، زیرا آنها از برجام خارج شده‌اند. اما در مورد روسیه و اوکراین، بیش از دو سال است که جنگ ادامه دارد و به نوعی تجاوز به خاک یک کشور رخ داده است. برای حل این مسئله و رسیدن به تفاهم، گام‌های متعددی باید برداشته شود. در مرحله اول، باید آتش‌بس موقت برقرار شود و سپس گفت‌وگوها آغاز گردد. بنابراین، شاید در شروع این دو موضوع شباهت‌هایی وجود داشته باشد، اما در ادامه و نتیجه‌گیری، نمی‌توان به راحتی این دو را مشابه دانست. به نظر من، موضوع ایران به دلیل آمادگی‌های موجود، شانس بیشتری برای رسیدن به نتیجه دارد. این در حالی است که مسئله جنگ روسیه و اوکراین بسیار پیچیده‌تر است. کشورهای اروپایی به شدت درگیر این موضوع هستند، روسیه خواسته‌هایی دارد که اوکراین به راحتی نمی‌تواند بپذیرد و اوکراین نیز خسارت‌های سنگینی متحمل شده و خواسته‌های خاص خود را دارد. در نتیجه، این دو موضوع تنها در شروع اقدامات شباهت‌هایی دارند، اما در ادامه، تفاوت‌های اساسی میان آنها وجود دارد.
ایزدی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا این همزمانی میتواند در همراهی روسیه با مذاکرات ایران و آمریکا تاثیرگذار باشد، گفت: امیدوارم چنین اتفاقی رخ ندهد، زیرا دلیلی برای آن نمی‌بینم. تنها احتمال این است که برخی بخواهند با کارشکنی یا عدم تمایل به حل‌وفصل مشکلات ایران، مانع ایجاد کنند، اما من این احتمال را بسیار بعید می‌دانم و امیدوارم چنین نشود. همان‌طور که در ابتدا اشاره کردم، رایزنی‌هایی که با روسیه انجام شده، میتواند حتی این احتمالات اندک را نیز خنثی کند.
آینده مذاکرات و نقش کشورهای ۵+۱
سفیر پیشین کشورمان در روسیه در پاسخ به این سوال که به نظر می رسد که دیگر نمی توان از ساختار ۱+۵ برای مذاکرات توافق جدید سخن گفت و معاون حقوقی و بین الملل وزیر خارجه نیز به این نکته در مصاحبه اخیر اشاره کرده است در چنین شرایطی انتظار چه واکنشی را باید از روسیه و چین داشته باشیم و راهبرد تهران برای برخورداری حمایت از آنها به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت چه باید باشد نیز گفت: تا زمانی که مسئله برجام به طور کامل حل نشود و اعتبار آن به طور کامل برقرار نگردد، این روند ادامه خواهد داشت. ما ناگزیر با همه کشورهای عضو گروه ۵+۱، یعنی هر شش کشور، تعامل خواهیم داشت. حداقل تا اکتبر، اگر مکانیسم ماشه فعال نشود، وضع پیچیده خواهدشد. اگر برجام نهایی شود و مکانیسم ماشه حذف گردد، به این معناست که همه کشورهای ۵+۱ در این مسیر مشارکت داشته‌اند و این روند در آینده نیز ادامه خواهد یافت. اعضای شورای امنیت، به‌ویژه اعضای دائم، بر اساس منشور سازمان ملل متحد، مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را بر عهده دارند. به همین دلیل، دوری از چنین روندی به نظر من صحیح نیست. کشورهایی که در این موضوع دخیل هستند، مسئولیت‌های خود را خواهند داشت و باید به این مسئولیت‌ها عمل کنند.
سفیر پیشین ایران در مسکو در ادامه گفت: مشورت‌هایی که با کشورهایی مانند چین، روسیه و کشورهای اروپایی انجام می‌دهیم، باید با هدف ایجاد توازن در سیاست خارجی ما باشد. باید مشخص شود که ما در سیاست خارجی خود، با تأمین منافع ملی، آماده همکاری با همه این کشورها هستیم. همان‌طور که پیش از بروز مشکلات در پرونده هسته‌ای، روابط خوب و پیشرفته‌ای با این کشورها داشتیم، این رویکرد باید در دستور کار ما قرار گیرد. وقتی پرونده هسته‌ای به نوعی بسته شود، نیازی به اقدامات خاص نخواهد بود و طرف مقابل نیز اقدام خاصی انجام نخواهد داد. با این حال، انتظار می‌رود که همه طرف‌ها در سیاست خارجی بتوانند از روابط خوب با ایران بهره‌مند شوند و ما نیز به طور متقابل از این روابط بهره‌مند شویم. ایجاد توازن در سیاست خارجی نیازمند چنین مشارکت‌ها و مشورت‌هایی است.
این کارشناس مسائل روسیه در پاسخ به این سوال که وزیر خارجه در این سفر حامل پیام رهبری بود که به رئیس جمهور روسیه تحویل داده شد. اهمیت این اقدام را در این بازه زمانی چطور ارزیابی می کنید، گفت: سیاست خارجی ایران به گونه‌ای تعریف شده که نقش رهبری در آن بسیار برجسته است. این نقش از طریق نهادهایی مانند شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و تعیین خط‌مشی‌های کلان سیاست خارجی تبیین شده است. در موضوع مهمی مانند مذاکرات هسته‌ای یا پرونده‌های مشابه، تبادل پیام بین رهبران ایران و کشورهایی مانند آمریکا، مسیر را برای اقدامات مشابه با کشورهایی که روابط با آنها برای ما اهمیت زیادی دارد، باز می‌کند. نمونه این موضوع در روابط با عربستان سعودی دیده شد، زمانی که پیامی از سوی عربستان برای رهبری ایران ارسال گردید. این اقدام برای جلب اطمینان کشورهای دیگر و تقویت روابط پیشرفته با آنها مثبت است. چنین اقداماتی به کشورهای دیگر کمک می‌کند تا با فرآیند تصمیم‌گیری در ایران آشنا شوند و نسبت به آن اطمینان پیدا کنند. تبادل پیام‌های این‌چنینی میتواند این اطمینان را ایجاد کند.
