سرویس خبری ایران من: در شرایط پیچیده سیاست پیش‌نمایش (در یک برگهٔ جدید باز می‌شود)بین‌الملل، ایران تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای حل مناقشات هسته‌ای و بهبود روابط با کشورهای غربی افزایش داده است. اظهارات اخیر مقامات ایرانی و واکنش‌های بین‌المللی نشان‌دهنده فصل جدیدی در دیپلماسی هسته‌ای است که می‌تواند آینده روابط ایران با جهان را تحت تأثیر قرار دهد.
اعلام آمادگی ایران برای مذاکرات اروپایی
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، روز پنج‌شنبه اعلام کرد که آماده است برای گفت‌وگو درباره برنامه هسته‌ای تهران به اروپا سفر کند. هم‌زمان، فرانسه هم تأکید کرد در صورتی حاضر به مذاکره است که ایران نشان دهد در مسیر دیپلماسی جدی است.
تهران تلاش می‌کند از فضای ایجادشده در مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده، که قرار است روز شنبه در عمان از سر گرفته شود، بهره‌برداری کند. این گفت‌وگوها پس از رایزنی‌های اخیر ایران با روسیه و چین، وارد مرحله تازه‌ای شده‌اند. هم‌زمان، تماس‌های ایران با کشورهای اروپایی عضو توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (موسوم به برجام) نشان می‌دهد که تهران همچنان در پی باز نگه‌داشتن مسیرهای مختلف دیپلماتیک است.
سابقه مذاکرات و چشم‌انداز توافق جدید
از سپتامبر گذشته، ایران و سه کشور اروپایی موسوم به E3 (فرانسه، آلمان و بریتانیا) چند دور مذاکره درباره روابط دوجانبه و پرونده هسته‌ای برگزار کرده‌اند. آخرین دور این مذاکرات در ماه مارس و در سطح کارشناسی انجام شد که به بررسی چارچوب‌های ممکن برای یک توافق جدید اختصاص داشت—توافقی که در صورت دستیابی، می‌تواند روند فعالیت‌های هسته‌ای ایران را محدود کند و در مقابل، منجر به لغو تحریم‌ها شود.
در حالی‌که دیپلمات‌های اروپایی پیش‌تر خواستار نشست جدید با ایران بودند، این تلاش‌ها موقتاً متوقف شد؛ چرا که تهران گفت‌وگوهای غیرمستقیم با دولت ترامپ را از سر گرفت—رئیسی که در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از برجام خارج کرده بود و حالا تهدید می‌کند که در صورت عدم توافق فوری، ممکن است به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند.
دور سوم این مذاکرات قرار است شنبه در عمان برگزار شود.
عراقچی در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «روابط ایران با سه کشور اروپایی در سال‌های اخیر پرنوسان بوده و اکنون به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. با این حال، من همچنان بر دیپلماسی تأکید دارم. پس از مشورت‌هایم در مسکو و پکن، آماده‌ام به پاریس، برلین و لندن سفر کنم تا گام اول را بردارم… اکنون توپ در زمین اروپاست.»
فرانسه، در واکنش به این اظهارات، اعلام کرد که اروپا همچنان بر راهکار دیپلماتیک تأکید دارد، اما خواستار شفافیت و جدیت ایران در این مسیر است. سخنگوی وزارت خارجه فرانسه، کریستوف لموین، در کنفرانس خبری گفت: «تنها راه، راه دیپلماتیک است. ایران باید گام‌های قاطعی در این مسیر بردارد. ما این پیشنهاد را بارها تکرار کرده‌ایم و گفتگو با تهران ادامه خواهد داشت.»
چالش‌های روابط ایران و غرب
در عین حال، یکی از نقاط تنش میان تهران و اروپا، مسائل فراتر از برنامه هسته‌ای است؛ از جمله آزمایش‌های موشکی، بازداشت اتباع غربی و حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین که همگی باعث تیره‌تر شدن روابط شده‌اند.
با آن‌که ایالات متحده اروپا را در جریان آغاز مذاکرات عمان قرار نداده بود، اما دو دیپلمات اروپایی گفته‌اند که مایکل آنتون، مذاکره‌کننده ارشد فنی آمریکا، در تاریخ ۱۷ آوریل در پاریس با دیپلمات‌های اروپایی جلسه‌ای توجیهی داشته است—نشانه‌ای از بهبود هماهنگی میان دو سوی اقیانوس اطلس.
کشورهای غربی همچنان نسبت به نیت ایران در دستیابی به سلاح هسته‌ای تردید دارند، موضوعی که تهران قویاً تکذیب می‌کند. تهدید به بازگشت تحریم‌ها، یکی از ابزارهای فشار بر ایران برای عقب‌نشینی از برخی مواضعش محسوب می‌شود و همین مسئله، هماهنگی استراتژیک میان آمریکا و اروپا را حیاتی کرده است.
از آن‌جایی که آمریکا دیگر عضو برجام نیست، نمی‌تواند مکانیزم بازگرداندن تحریم‌ها در شورای امنیت سازمان ملل، موسوم به «اسنپ‌بک»، را فعال کند. بنابراین تنها فرانسه، آلمان و بریتانیا (E3) توانایی و تمایل به فعال‌سازی این سازوکار را دارند.
دیپلمات‌های اروپایی اکنون احتمال می‌دهند که در صورت عدم پیشرفت ملموس، این مکانیزم را تا ماه اوت فعال کنند—گرچه پیش‌تر هدف زمانی، ماه ژوئن بود. فرصت آن‌ها برای چنین اقدامی، با پایان رسمی برخی مفاد توافق در ۱۸ اکتبر، بسته خواهد شد.
