سرویس خبری ایران من: در تحولی که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر درگیری‌های اوکراین و روابط بین‌المللی داشته باشد، گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه ایران آماده ارسال پرتابگرهای موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد به روسیه است. این اقدام که با واکنش‌های متفاوتی از سوی مقامات مختلف روبرو شده، می‌تواند معادلات نظامی و دیپلماتیک منطقه را تغییر دهد.
آماده‌سازی ایران برای ارسال پرتابگرهای موشکی به روسیه
ایران در آستانه ارسال پرتابگرهای موشک‌های کوتاه‌برد به روسیه قرار دارد. به گفته دو مقام امنیتی غربی و یک مقام منطقه‌ای، ایران در حال آماده‌سازی برای ارسال پرتابگرهایی است که موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد حمل می‌کنند؛ همان موشک‌هایی که آمریکا ادعا می‌کند ایران سال گذشته برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه داده بود. ایران این ادعاها را رد کرده و چنین طرحی را «کاملاً بی‌اساس» خوانده است. اگر این انتقال انجام شود، پرتابگرهای فتح-۳۶۰ می‌توانند به تهاجم فرسایشی روسیه علیه اوکراین کمک کنند و نشانه‌ای دیگر از نزدیکی فزاینده نظامی میان تهران و مسکو خواهند بود. کارشناسان می‌گویند موشک‌های فتح-۳۶۰ که بردی حدود ۱۲۰ کیلومتر دارند، برای نیروهای روسیه به‌ویژه در جبهه‌های جنگ، امکان هدف‌گیری مواضع نزدیک دشمن، تأسیسات نظامی و حتی مناطق مسکونی نزدیک مرز اوکراین را فراهم می‌کنند.
سابقه همکاری‌های نظامی ایران و روسیه
آمریکا پیش‌تر، در سپتامبر سال گذشته اعلام کرد ایران این موشک‌ها را از طریق نه کشتی با پرچم روسیه — که همگی تحت تحریم قرار گرفتند — به روسیه منتقل کرده است. منابع خبری در آن زمان به خبرگزاری رویترز گفتند که پرتابگرها همراه با موشک‌ها ارسال نشده بودند. اما اکنون مقامات امنیتی غربی و یکی از مقامات منطقه‌ای، که نخواستند نامشان فاش شود، می‌گویند ارسال پرتابگرها نیز در آستانه انجام است. آن‌ها از ارائه جزئیات بیشتر درباره این انتقال، از جمله علت عدم ارسال پرتابگرها در مرحله قبل، خودداری کردند. نمایندگی ایران در سازمان ملل این گزارش‌ها را «اتهاماتی بی‌پایه» دانست و آن را رد کرد. در بیانیه‌ای که این نمایندگی به صورت ایمیلی منتشر کرده، آمده است: «تا زمانی که این درگیری ادامه دارد، ایران هیچ کمک نظامی‌ای به هیچ‌یک از طرف‌های جنگ ارائه نخواهد کرد.»
وزارت دفاع روسیه به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخی نداد. شورای امنیت ملی آمریکا نیز پرسش‌ها را به وزارت خارجه ارجاع داد، اما این نهاد هم بلافاصله پاسخی ارائه نکرد. سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) نیز از هرگونه اظهار نظر خودداری کرد. ایران و روسیه پیش‌تر ادعاها درباره ارسال موشک یا دیگر تجهیزات نظامی از سوی تهران برای کمک به حمله نظامی روسیه به اوکراین را که در فوریه ۲۰۲۲ آغاز شد، رد کرده‌اند. با این حال، مقامات آمریکا، اوکراین و اروپا می‌گویند ایران هزاران پهپاد و گلوله توپ به روسیه داده است. ژنرال کریستوفر کاوولی، فرمانده نیروهای آمریکا در اروپا، ماه گذشته در جلسه‌ای با قانون‌گذاران آمریکایی، بدون نام بردن مستقیم از موشک‌های فتح-۳۶۰، اعلام کرد ایران بیش از ۴۰۰ موشک بالستیک کوتاه‌برد به روسیه تحویل داده است. تاکنون هیچ گزارش رسمی‌ای درباره ارسال انواع دیگر موشک‌های کوتاه‌برد از ایران به روسیه یا استفاده نیروهای روسی از موشک فتح-۳۶۰ منتشر نشده است.
تأثیرات بر مذاکرات صلح و روابط بین‌المللی
این موضوع می‌تواند مذاکرات صلح را پیچیده‌تر کند. استقرار چنین موشک‌هایی از سوی روسیه ممکن است تلاش‌های دونالد ترامپ برای میانجی‌گری آتش‌بس بین روسیه و اوکراین و همچنین رسیدن به توافقی جداگانه با ایران درباره محدودیت‌های هسته‌ای را با مانع مواجه کند. یک مقام منطقه‌ای گفته تأخیر در تحویل پرتابگرها، تا حدی به‌دلیل مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان بوده است. این مذاکرات با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده، اما ایران روز جمعه اعلام کرد که با برگزاری دور چهارم مذاکرات در روز یکشنبه در عمان موافقت کرده است. جک واتلینگ، پژوهشگر ارشد اندیشکده مؤسسه سلطنتی خدمات متحد در بریتانیا، می‌گوید ایران موضوع ارسال سلاح به روسیه را مستقل از مذاکرات هسته‌ای می‌بیند. او افزود: «مذاکرات هسته‌ای ایران با آمریکا ربطی به روابط و همکاری‌های احتمالی تهران با مسکو ندارد.»
تحلیل کارشناسان: اهمیت نظامی موشک‌های فتح-۳۶۰
تحلیلگران معتقدند یک عامل فنی هم ممکن است بر روند تحویل تأثیر گذاشته باشد: ایران برای تجهیز موشک‌های فتح-۳۶۰ خود، کامیون‌های تجاری ساخت اروپا را تغییر داده و احتمالاً مجبور شده همین کار را برای ارسال پرتابگرها به روسیه نیز انجام دهد؛ به‌ویژه با توجه به حجم بالای تلفات خودروهای نظامی روسیه در اوکراین. کارشناسان می‌گویند با در اختیار داشتن این پرتابگرها، روسیه خواهد توانست فشار بیشتری بر نیروهای اوکراینی وارد کند.
فابین هینز، پژوهشگر موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک، در این‌باره می‌گوید: «نیروهای روسیه با این موشک‌ها می‌توانند خیلی سریع‌تر و راحت‌تر به اهداف ارزشمند حمله کنند. این موشک‌ها نیاز زیادی به آماده‌سازی ندارند و زمان پروازشان هم بسیار کوتاه است.» تحلیلگران می‌افزایند که استقرار موشک‌های فتح-۳۶۰ می‌تواند به روسیه این امکان را بدهد که موشک‌های پیشرفته‌تر خود مانند اسکندر را برای حملات دوربرد به زیرساخت‌های حیاتی – از جمله شبکه برق – ذخیره کند و هم‌زمان سامانه‌های دفاع موشکی پرهزینه اوکراین را زیر فشار بیشتری بگذارد.
رالف ساولزبرگ، استاد دانشگاه دفاع هلند، می‌گوید موشک فتح-۳۶۰ به‌گونه‌ای طراحی شده که حتی نیروهایی با آموزش محدود نیز بتوانند با آن کار کنند. او در ادامه می‌پرسد: «چرا روسیه سراغ خرید موشک‌های ایرانی با کیفیت پایین‌تر رفته؟ تنها دلیلی که به ذهنم می‌رسد این است که روسیه توان تولید کافی برای تأمین نیازهایش را ندارد.» ساولزبرگ می‌افزاید: «این موشک‌ها دقت بالایی ندارند و کلاهک‌شان هم خیلی قوی نیست، اما به هر حال، یک دردسر دیگر برای اوکراین به حساب می‌آیند.»
