سرویس خبری ایران من: در آستانه دور چهارم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده، تنش‌ها بر سر مسئله غنی‌سازی اورانیوم به اوج خود رسیده است. این گفتگوها که با میانجی‌گری عمان برگزار می‌شود، مهم‌ترین تعامل مستقیم دو کشور از زمان خروج آمریکا از برجام محسوب می‌شود. در حالی که هر دو طرف از پیشرفت‌هایی سخن می‌گویند، اختلافات اساسی همچنان پابرجاست.
آغاز دور چهارم مذاکرات در عمان
ایران و ایالات متحده وارد چهارمین دور از مذاکرات هسته‌ای می‌شوند؛ گفت‌وگوهایی که با محوریت مسئله غنی‌سازی اورانیوم، در عمان برگزار خواهد شد. قرار است این دور از مذاکرات روز یکشنبه میان تهران و واشنگتن برگزار شود؛ در شرایطی که فشارها و مخالفت‌ها در میان مقام‌های آمریکایی نسبت به ادامه غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران افزایش یافته و نگرانی اسرائیل نیز بر فضا سایه انداخته است. این مذاکرات با میانجی‌گری عمان و در پایتخت این کشور، مسقط، پیگیری می‌شود و ادامه روندی است که حدود یک ماه پیش آغاز شد. این گفتگوها در واقع بالاترین سطح تعامل مستقیم میان دو کشور از زمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ و در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به شمار می‌رود.
مواضع متضاد طرفین در مورد غنی‌سازی
با وجود اینکه هر دو طرف پس از دورهای قبلی از «پیشرفت» در مذاکرات سخن گفته‌اند، اما اختلاف بر سر حق ایران در غنی‌سازی اورانیوم همچنان باقی‌ست؛ حقی که تهران آن را «غیرقابل مذاکره» می‌داند، در حالی‌که نماینده آمریکا آن را «خط قرمز» اعلام کرده است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پیش از آغاز دور جدید مذاکرات گفته است: «مذاکرات رو به جلو حرکت می‌کند، اما طبیعتاً هرچه بیشتر پیش می‌رویم، نیاز به مشورت و بررسی دقیق‌تر مسائل مطرح‌شده هم بیشتر می‌شود.» یک مقام آمریکایی که نخواسته نامش فاش شود و روز جمعه درباره جزئیات تماس‌های دیپلماتیک صحبت کرده، تأیید کرده است که عراقچی و استیو ویتکوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور ترامپ، در این دور نیز در گفت‌وگوهای مستقیم و غیرمستقیم شرکت خواهند داشت.
یک مقام ارشد ایرانی نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هشدار داده است که خواسته‌های واشنگتن برای توقف کامل غنی‌سازی و تعطیلی سایت‌های هسته‌ای ایران، نه‌تنها کمکی به روند مذاکرات نمی‌کند بلکه آن را به بن‌بست می‌کشاند. این مقام ایرانی که او نیز مایل به افشای نامش نبود، اضافه کرده است: «مواضعی که آمریکایی‌ها در رسانه‌ها بیان می‌کنند، با آنچه در پشت درهای بسته می‌گویند، تفاوت دارد.» کشورهای غربی، از جمله آمریکا، سال‌هاست ایران را به تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای متهم می‌کنند؛ اتهامی که تهران همواره رد کرده و تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً اهداف غیرنظامی دارد.
چالش‌های فنی و خطوط قرمز
ایران در حال حاضر اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند؛ رقمی که بسیار بالاتر از سقف ۳.۶۷ درصدی تعیین‌شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است و تنها یک گام فنی با سطح تسلیحاتی ۹۰ درصد فاصله دارد. در حالی که مقامات تهران گاه و بی‌گاه اسرائیل را تهدید به نابودی می‌کنند، سطح غنی‌سازی موجود بسیار فراتر از نیازهای صلح‌آمیز است. استیو ویتکوف، که هدایت تیم آمریکایی در این مذاکرات را بر عهده دارد، روز پنج‌شنبه در گفت‌وگویی اعلام کرد: «تأسیسات غنی‌سازی ایران باید کاملاً برچیده شوند.» ویتکوف ابتدا از احتمال انعطاف‌پذیری در پذیرش سطح محدودی از غنی‌سازی برای اهداف غیرنظامی توسط ایران سخن گفته بود، اما در گفت‌وگو با رسانه محافظه‌کار «برایتبارت نیوز» اعلام کرد: «این خط قرمز ماست. هیچ غنی‌سازی‌ای پذیرفته نیست.» او هشدار داد: «اگر مذاکرات ثمربخش نباشد، ادامه نخواهند یافت و ما باید مسیر دیگری را دنبال کنیم.» دونالد ترامپ تأکید کرده که خواهان «راستی‌آزمایی کامل» برای تعطیلی فعالیت‌های هسته‌ای مشکوک ایران است.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، نیز گفته تهران باید به‌طور کامل از غنی‌سازی اورانیوم دست بکشد. عباس عراقچی، که در دورهای قبلی مسئولیت تیم مذاکره‌کننده ایران را بر عهده داشت، بارها از حق ایران برای غنی‌سازی دفاع کرده است. او روز شنبه تأکید کرد که اگر هدف آمریکا محروم‌کردن ایران از «حقوق هسته‌ای‌اش» باشد، تهران هرگز عقب‌نشینی نخواهد کرد. پای «متخصصان» به میز مذاکره باز شده است.
ایران پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، به‌مدت یک سال به تعهداتش پایبند ماند، اما پس از آن روند کاهش تدریجی اجرای تعهدات را آغاز کرد. ترامپ از زمان بازگشت به قدرت در ماه ژانویه، سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران را از سر گرفته است؛ او در عین حال از مسیر دیپلماسی هسته‌ای حمایت می‌کند، اما هشدار داده که اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، احتمال گزینه نظامی منتفی نیست.
در این دور از گفت‌وگوها، تمرکز اصلی بر بازبینی ابعاد کلیدی برنامه هسته‌ای ایران است؛ از جمله سطح ذخایر اورانیوم غنی‌شده و سرعت روند غنی‌سازی. دولت‌های اروپایی هم در حال بررسی فعال‌سازی «مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها» بر اساس مفاد توافق سال ۲۰۱۵ هستند؛ اقدامی که در واکنش به عدم پایبندی ایران می‌تواند منجر به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل شود. این گزینه فقط تا ماه اکتبر در دسترس خواهد بود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل که نسبت به روند مذاکرات ایران و آمریکا عمیقاً بدبین است، گفته هرگونه توافق معتبر باید شامل برچیده‌شدن تأسیسات هسته‌ای ایران و توقف برنامه موشکی بالستیک این کشور باشد. تهران بار دیگر تأکید کرده که محور مذاکرات باید صرفاً مسائل هسته‌ای و لغو تحریم‌ها باشد و ورود به گفت‌وگو درباره توان نظامی کشور را رد کرده است.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اعلام کرد: «هیئت اعزامی ایران از کارشناسان و متخصصانی تشکیل شده که در این مرحله حساس از مذاکرات نقش کلیدی دارند و تمام تلاش خود را در راستای منافع عالی کشور به کار گرفته‌اند.» نشست روز یکشنبه در حالی برگزار می‌شود که چند روز بعد ترامپ عازم سفر منطقه‌ای خواهد شد. او در این سفر به قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی می‌رود، اما برنامه‌ای برای سفر به اسرائیل ندارد. مایک هاکابی، سفیر آمریکا در اسرائیل، روز شنبه در گفت‌وگو با رسانه‌های اسرائیلی گفت که این مسئله به معنای تیرگی روابط واشنگتن و تل‌آویو نیست.
