سرویس خبری ایران من: در روزهای اخیر، خبری مبنی بر اهدای یک فروند هواپیمای بوئینگ از سوی دولت قطر به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. این گزارش‌ها با واکنش‌های متفاوتی از سوی مقامات قطری، دولت آمریکا و چهره‌های سیاسی همراه بوده است. در ادامه به جزئیات این موضوع و ابعاد مختلف آن می‌پردازیم.
مقام‌های قطری اعلام کردند ادعاهایی مبنی بر اینکه خاندان سلطنتی این کشور قصد دارد یک هواپیمای لوکس بوئینگ را به ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، هدیه دهد، واقعیت ندارد. شبکه خبری ABC روز یکشنبه گزارش داد که این هواپیما قرار است پیش از پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ در اختیار او قرار بگیرد تا به‌عنوان ایرفورس وان جدید مورد استفاده قرار گیرد و در ادامه به بنیاد مسئول ساخت کتابخانه ریاست‌جمهوری ترامپ منتقل شود. ترامپ پیش‌تر نارضایتی خود را از تأخیر در تحویل ایرفورس وان جدید ابراز کرده بود. این هواپیما قرار است جایگزین دو فروند بوئینگ ۷۴۷-۲۰۰ مدل VC-25A شود که از سال ۱۹۹۰ مورد استفاده ریاست‌جمهوری آمریکا هستند.
واکنش مقامات قطری به گزارش‌ها
علی الانصاری، وابسته رسانه‌ای دولت قطر در آمریکا، به پولیتیکو گفت که توافق بر سر این هواپیما هنوز نهایی نشده است. او توضیح داد: «بحث درباره انتقال احتمالی یک هواپیما برای استفاده موقت به‌عنوان ایرفورس وان، در حال حاضر میان وزارت دفاع قطر و وزارت دفاع آمریکا در جریان است. این موضوع همچنان در دست بررسی بخش‌های حقوقی مربوطه است و هنوز تصمیم نهایی گرفته نشده.» ترامپ در ماه فوریه اعلام کرده بود که از روند کند پیشرفت پروژه ایرفورس وان جدید و افزایش هزینه‌های آن که در سال ۲۰۱۸ و در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش سفارش داده شده بود، ناراضی است. روزنامه وال‌استریت ژورنال نخستین رسانه‌ای بود که خبر داد دولت فدرال آمریکا قصد دارد یک فروند بوئینگ ۷۴۷ متعلق به دولت قطر را برای استفاده مجدد بازسازی کند.
به گفته این گزارش، این هواپیما ممکن است در جریان نخستین سفر رسمی خارجی ترامپ در آینده نزدیک، به‌جز مراسم تشییع پاپ فرانسیس در رم، به ایالات متحده تحویل داده شود. شبکه ABC در گزارش خود به منابعی استناد کرده که با جزئیات این توافق احتمالی آشنا هستند. ترامپ در ماه فوریه از این هواپیما که در فرودگاه بین‌المللی پالم بیچ پارک شده بود، بازدید کرد. گفته می‌شود طراحی داخلی این هواپیما آن‌قدر مجلل و خاص است که به آن لقب «قصر پرنده» داده‌اند. رئیس‌جمهور آمریکا در پیامی در شبکه تروث‌سوشال، به انتقادها درباره این معامله واکنش نشان داد و نوشت: «اینکه وزارت دفاع یک فروند ۷۴۷ را به‌صورت کاملاً شفاف و بدون هزینه، برای جایگزینی موقت ایرفورس وان ۴۰ ساله دریافت می‌کند، چنان دموکرات‌های فریبکار را آشفته کرده که اصرار دارند ما برای این هواپیما هزینه سنگینی پرداخت کنیم. هر کسی می‌تواند چنین کاری بکند! دموکرات‌ها بازنده‌های تمام‌عیار جهانی‌اند! MAGA»
چالش‌های حقوقی و واکنش‌های سیاسی
در همین حال، این مسئله نگرانی‌هایی را درباره قانونی بودن دریافت چنین هدیه‌ای از یک دولت خارجی برانگیخته است. طبق بند معروف به «مستمری» در قانون اساسی آمریکا، هیچ مقام دولتی حق ندارد از پادشاه، شاهزاده یا دولت خارجی، هدیه‌ای دریافت کند. قطر از متحدان آمریکا در منطقه و یکی از بازیگران کلیدی دیپلماسی در خاورمیانه محسوب می‌شود. منابعی به شبکه ای‌بی‌سی نیوز گفته‌اند که وکلای دفتر مشاوره حقوقی کاخ سفید و وزارت دادگستری، گزارشی حقوقی برای پیت هگسث، وزیر دفاع، تهیه کرده‌اند که نشان می‌دهد دریافت این هواپیما از سوی وزارت دفاع و واگذاری آن به بنیاد کتابخانه ریاست‌جمهوری ترامپ، از نظر قانونی مشکلی ندارد.
به گفته این منابع، چون این هدیه مشروط به هیچ اقدام سیاسی یا رسمی نیست و به شخص ترامپ نیز تعلق نمی‌گیرد، بلکه ابتدا در اختیار نیروی هوایی قرار می‌گیرد و سپس به بنیاد کتابخانه ریاست‌جمهوری منتقل می‌شود، مصداق رشوه‌خواری محسوب نمی‌شود. همچنین پام بوندی، دادستان کل سابق، و دیوید وارینگتون، مشاور حقوقی کاخ سفید، اعلام کرده‌اند اگر پیش از پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، مالکیت این هواپیما به بنیاد کتابخانه منتقل شود و نه به خود او، این انتقال «از منظر حقوقی قابل قبول» خواهد بود. منابع مطلع می‌گویند بوندی در هفته گذشته و پس از درخواست برای بررسی ابعاد قانونی این انتقال، یادداشتی حقوقی را به دفتر مشاوره حقوقی کاخ سفید ارائه داده است.
با این حال، هم دموکرات‌ها و هم برخی از متحدان افراطی ترامپ، از جمله لورا لومر، این گزارش‌ها را محکوم کرده‌اند. چاک شومر، رهبر اقلیت سنا، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هیچ چیزی مثل “ایرفورس وان، هدیه قطر” مفهوم واقعی شعار “اول آمریکا” را زیر سؤال نمی‌برد. این ماجرا فقط رشوه نیست؛ بلکه خریدن نفوذ با فضای پای بیشتر است.» دیگر کاربران فضای مجازی نیز اظهارات مشابهی مطرح کرده‌اند. به گزارش آکسیوس، ریچی تورس، نماینده دموکرات نیویورک، در نامه‌ای خطاب به دفتر حسابرسی دولت آمریکا، بازرس کل موقت وزارت دفاع و دفتر اخلاق دولت، خواستار انجام تحقیقات رسمی در این زمینه شده است. کمیته ملی دموکرات نیز این اقدام را «جدیدترین کلاهبرداری ترامپ» توصیف کرده است.
لورا لومر، فعال راست‌گرا، نیز مخالفت خود را این‌گونه بیان کرد: «من ترامپ را دوست دارم و حاضرم برای محافظت از او، جانم را فدا کنم. اما باید حقیقت را بگویم. ما نمی‌توانیم یک هواپیمای ۴۰۰ میلیون دلاری را از جهادگرایان شیک‌پوش بپذیریم.» او با تکرار تئوری توطئه‌ای رایج در میان جریان‌های راست افراطی افزود: «قطری‌ها همان‌هایی هستند که از نیروهای نیابتی ایران در حماس و حزب‌الله حمایت مالی می‌کنند؛ همان‌هایی که نیروهای آمریکایی را کشته‌اند و با کارتل‌های مکزیکی همکاری کرده‌اند تا جهادگرایان را از مرز آمریکا عبور دهند. اگر این ادعا درست باشد، ننگی بزرگ برای دولت خواهد بود. و این را من می‌گویم که حاضر بودم برای ترامپ جلوی گلوله بایستم. اما حالا عمیقاً ناامید شده‌ام.»
جزئیات فنی و آینده هواپیما
هر هواپیمایی که برای جابه‌جایی رئیس‌جمهور آمریکا استفاده می‌شود، باید الزامات سختگیرانه نظامی را برآورده کند. به همین دلیل، این هواپیمای ۱۳ ساله ابتدا به نیروی هوایی منتقل خواهد شد تا برای انجام اصلاحات فنی آماده شود. هنوز مشخص نیست که این اصلاحات دقیقاً شامل چه مواردی می‌شود، اما هواپیماهای ریاست‌جمهوری فعلی به سامانه‌های محافظت در برابر تشعشع، تجهیزات ارتباطی پیشرفته و فناوری ضد موشک مجهز هستند.
جالب اینکه نه این هواپیمای قطری و نه هواپیمای VC-25B که بوئینگ هم‌اکنون در حال ساخت آن است، هیچ‌کدام قابلیت سوخت‌گیری هوایی ندارند؛ قابلیتی که به ایرفورس وان فعلی امکان پرواز نامحدود می‌دهد. طبق اطلاعات ای‌بی‌سی، پس از اتمام اصلاحات، ترامپ می‌تواند تا اول ژانویه ۲۰۲۹، یعنی حدود سه هفته پیش از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش، از این هواپیما استفاده کند. سپس هواپیما به کتابخانه ریاست‌جمهوری منتقل خواهد شد. هزینه انتقال نیز بر عهده نیروی هوایی خواهد بود.
بوئینگ اعلام کرده که مدل جدید ایرفورس وان، که هم‌اکنون در دست ساخت است، تا پیش از سال ۲۰۲۹ آماده نخواهد شد. در همین حال، ترامپ از ایلان ماسک خواسته تا در این پروژه مشارکت کند و جدول زمانی تازه‌ای برای تحویل در سال ۲۰۲۷ ارائه شده است. با این حال، ترامپ تأکید کرده که می‌خواهد امسال هواپیمای جدید را تحویل بگیرد. قرار است ترامپ هفته آینده نخستین سفر رسمی خود در دوره دوم ریاست‌جمهوری را به خاورمیانه آغاز کند. این سفر شامل توقف‌هایی در عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی خواهد بود و تمرکز آن بر «توافق‌های اقتصادی» است. سازمان ترامپ که اکنون توسط دو پسر بزرگ او اداره می‌شود، منافع اقتصادی رو به رشدی در خاورمیانه دارد. بر اساس توافق‌نامه اخلاقی‌ای که این شرکت در ژانویه منتشر کرده، انجام معامله با دولت‌های خارجی ممنوع اعلام شده، اما همکاری با شرکت‌های خصوصی همچنان مجاز است.
ماجرای اهدای هواپیمای بوئینگ از سوی قطر به دونالد ترامپ، ابعاد پیچیده‌ای دارد که از جنبه‌های حقوقی، سیاسی و دیپلماتیک قابل بررسی است. تکذیب رسمی دولت قطر نشان می‌دهد که این موضوع هنوز در حد گزارش‌های رسانه‌ای است، اما واکنش‌های گسترده به آن حاکی از حساسیت موضوع روابط بین دولت‌ها و مقامات آمریکایی است. با نزدیک شدن به سفر ترامپ به خاورمیانه، به‌نظر می‌رسد این بحث همچنان در محافل رسانه‌ای و سیاسی آمریکا ادامه خواهد داشت.
