سرویس خبری ایران من: بحران گروگان‌گیری در غزه وارد مرحله جدیدی شده است. پس از ماه‌ها مذاکرات بی‌نتیجه، آزادی یک گروگان آمریکایی بدون توافق آتش‌بس، نشانه‌های جدیدی از تغییر در دینامیک مذاکرات را نشان می‌دهد. این رویداد در آستانه سفر رئیس‌جمهور آمریکا به خاورمیانه، می‌تواند نقطه عطفی در روند مذاکرات باشد، اما همچنان چالش‌های بزرگی برای دستیابی به صلح پایدار وجود دارد.
آزادی گروگان آمریکایی: دور زدن اسرائیل در مذاکرات
حماس، یکی از گروگان‌های آمریکایی را که در غزه نگه‌داری می‌شد، در چارچوب توافقی آزاد کرد که عمدتاً دولت اسرائیل را دور می‌زد. این گروه شامگاه دوشنبه ایدان الکساندر، آخرین گروگان آمریکایی زنده در غزه را آزاد کرد. آزادی او نتیجه توافقی بود که با میانجی‌گری صورت گرفت و بیشتر میان حماس و ایالات متحده انجام شد، نه از طریق دولت اسرائیل. این آزادی، درست پیش از سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به خاورمیانه صورت گرفت.
منابع حماس این اقدام را تلاشی برای جلب حمایت واشینگتن در جهت دستیابی به توافقی فراگیر برای پایان جنگ عنوان کرده‌اند. ایدان الکساندر ۲۱ ساله، یکی از حدود ۲۵۰ نفری بود که در جریان حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ ربوده شدند؛ حمله‌ای که آتش جنگ غزه را شعله‌ور کرد. او تابعیت دوگانه آمریکایی-اسرائیلی داشت و به‌عنوان سرباز در ارتش اسرائیل خدمت می‌کرد. در همان صبح از یک پایگاه نظامی ربوده شد. الکساندر در نیوجرسی بزرگ شد و پس از پایان دبیرستان برای پیوستن به ارتش به اسرائیل مهاجرت کرده بود.
چالش‌های مذاکرات صلح و آزادی گروگان‌ها
برخلاف دیگر گروگان‌هایی که در چارچوب آتش‌بس‌های موقت آزاد شده‌اند، آزادی الکساندر بدون توافق آتش‌بس انجام شد. این مسئله نشانه‌ای از شکست تلاش‌ها برای رسیدن به یک توافق جامع برای توقف جنگ تلقی می‌شود. حماس هنوز حدود ۲۰ گروگان زنده و ۴۰ جسد، از جمله چند شهروند آمریکایی را در اختیار دارد. با این حال، اعلام کرده تا زمانی که اسرائیل با پایان جنگ موافقت نکند، حاضر به آزادی بیشتر گروگان‌ها نیست. در مقابل، اسرائیل بر ادامه جنگ حتی پس از هرگونه آتش‌بس پافشاری دارد.
همین اختلاف اساسی، مذاکرات را در بن‌بست نگه داشته است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، شامگاه دوشنبه در بیانیه‌ای مدعی شد که آزادی الکساندر نشان می‌دهد افزایش فشار نظامی بر حماس مؤثر بوده است. او پیش‌تر در ماه مارس دستور داده بود آتش‌بس قبلی نقض شود تا، به گفته او، حماس مجبور به آزادی گروگان‌های بیشتر شود و در نهایت شکست کامل نظامی بخورد. اما منتقدان این رویکرد بر این باورند که آزادی الکساندر نه نتیجه فشار نظامی اسرائیل، بلکه نتیجه فشار سیاسی ایالات متحده بوده است. به اعتقاد آنان، این موضوع نشان می‌دهد که راهکار نتانیاهو شکست خورده است. شمار فزاینده‌ای از شهروندان اسرائیلی از دستیابی به توافق برای آزادی همه گروگان‌ها حمایت می‌کنند؛ حتی اگر این توافق مستلزم توقف جنگ و پذیرش بقای حماس باشد. نتانیاهو روز دوشنبه اعلام کرد هیئتی را برای شرکت در مذاکرات مربوط به آتش‌بس موقت اعزام می‌کند؛ اقدامی که برخی آن را نشانه‌ای از عدم تمایل او به توافقی جامع و دائمی برای آزادی تمامی گروگان‌ها می‌دانند.
واکنش‌ها به آزادی گروگان آمریکایی و تلاش‌های دیپلماتیک
بستگان گروگان‌هایی که همچنان در غزه اسیرند، نسبت به آزادی الکساندر احساسات متناقضی داشتند. بسیاری از آن‌ها روز دوشنبه در تل‌آویو گرد آمدند تا خواستار توافقی گسترده‌تر برای آزادی همه گروگان‌ها شوند. یهودا کوهن، پدر نیمرود کوهن که هنوز در غزه نگه داشته می‌شود، گفت که از آزادی الکساندر خوشحال است اما از اینکه او تنها به دلیل شهروندی آمریکایی آزاد شده، ناراحت است. با این حال، او از اینکه دونالد ترامپ با دور زدن نتانیاهو به آزادی او کمک کرده، احساس امیدواری کرد.
کوهن درباره ترامپ گفت: «او دیگر صبرش را از دست داده. امیدوارم این آغاز یک مسیر جدید برای آزادی همه گروگان‌ها باشد؛ مسیری که نتانیاهو را مجبور به پایان جنگ کند.» ترامپ روز یکشنبه در شبکه‌های اجتماعی نوشت که آزادی الکساندر می‌تواند «اولین گام برای پایان دادن به این جنگ بی‌رحمانه» باشد؛ اظهارنظری که امیدها را برای توافقی گسترده‌تر افزایش داد. مقامات آمریکایی در اوایل سال جاری، پیش از آن‌که تحت فشار اسرائیل تماس‌ها را قطع کنند، به‌صورت حضوری با رهبران حماس دیدار کرده بودند. هنوز مشخص نیست که برای آزادی الکساندر، این ارتباط مستقیم دوباره برقرار شده یا نه. آدام بوهلر، یکی از مقاماتی که در دیدارهای پیشین با حماس شرکت داشت، تصویری از خود در کنار یائل، مادر ایدان الکساندر منتشر کرد. هر دو با یک پرواز از آمریکا عازم اسرائیل بودند تا پس از آزادی، با الکساندر دیدار کنند.
بحران انسانی در غزه و خطر قحطی
در حالی که چشم‌اندازی برای پایان جنگ دیده نمی‌شود، نهادهای امدادی نسبت به خطر تشدید قحطی در غزه هشدار داده‌اند. «طبقه‌بندی یکپارچه امنیت غذایی» که زیر نظر سازمان ملل وضعیت سوءتغذیه را رصد می‌کند، روز دوشنبه اعلام کرد در صورت ادامه عملیات نظامی برنامه‌ریزی‌شده اسرائیل، خطر قحطی در منطقه جدی‌تر خواهد شد.
در گزارش این نهاد آمده: «در چنین شرایطی، بخش عمده‌ای از جمعیت نوار غزه از دسترسی به غذا، آب، پناهگاه و دارو محروم خواهند شد.» اسرائیل از ماه مارس، تمامی ورودی‌های غذا و سوخت به نوار غزه را، که بخش‌هایی از آن اکنون در کنترل ارتش اسرائیل است، مسدود کرده و می‌گوید هدف از این اقدام، جلوگیری از رسیدن منابع به حماس است. با این حال، بار سنگین این محدودیت‌ها عمدتاً بر دوش غیرنظامیان افتاده است. نبود سوخت، امکان توزیع غذا در برخی مناطق را عملاً از بین برده و کاهش شدید ورود مواد غذایی، ذخایر موجود را به مرز پایان رسانده است. اواخر آوریل، «برنامه جهانی غذا» اعلام کرد که موجودی غذایی‌اش در غزه تمام شده و آژانس امداد سازمان ملل برای پناهندگان فلسطینی (آنروا) نیز اعلام کرد که دیگر آردی برای توزیع در اختیار ندارد.
