سرویس خبری ایران من: در نخستین حضور مارکو روبیو در کنگره پس از تأیید به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا، او به تشریح سیاست‌های دولت در قبال چالش‌های متعدد خاورمیانه پرداخت. روبیو موضع دولت را درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران، بحران غزه، تحولات سوریه و روابط آمریکا با متحدانش در منطقه تبیین کرد. اظهارات او نشان‌دهنده تداوم رویکردهای سختگیرانه در برخی زمینه‌ها و انعطاف در موارد دیگر است.
موضع روبیو درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در اولین حضورش در کنگره پس از تأیید در این سمت اعلام کرد که موضوع حمایت ایران از گروه‌های نیابتی در منطقه، اصلاً بخشی از مذاکرات جاری بین تهران و استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا در خاورمیانه نبوده است. به گفته او، این گفت‌وگوها صرفاً بر برنامه هسته‌ای ایران و ظرفیت غنی‌سازی این کشور متمرکز بوده‌اند. روبیو با تأکید گفت: اگر در توافق نهایی به مسئله حمایت ایران از تروریسم و گسترش تسلیحات توجه نشود، تحریم‌های مربوط به این حوزه‌ها همچنان پابرجا خواهند ماند. این سخنان نشان می‌دهد که توافق احتمالی جدید نیز ممکن است با همان انتقاداتی مواجه شود که توافق هسته‌ای پیشین با آن روبه‌رو بود؛ یعنی ناتوانی در پرداختن به سایر فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده جمهوری اسلامی. یکی از نمایندگان کنگره که اخیراً به خاورمیانه سفر کرده، گفته است که متحدان آمریکا در اسرائیل و جهان عرب تأکید دارند که هرگونه توافق هسته‌ای باید اقدامات غیرهسته‌ای ایران را هم در بر بگیرد.
روبیو تصریح کرد که تا پیش از حصول توافق، تحریم‌ها به قوت خود باقی خواهند ماند. همچنین اشاره کرد که کشورهای اروپایی به‌طور جداگانه در حال بررسی سازوکار بازگرداندن تحریم‌های معلق‌شده هستند، تحریم‌هایی که احتمال دارد تا پیش از انقضایشان در ماه اکتبر دوباره فعال شوند. او بار دیگر تأکید کرد که ایران نباید تحت هیچ توافقی اجازه غنی‌سازی اورانیوم را داشته باشد؛ زیرا به گفته او، هر سطحی از غنی‌سازی می‌تواند راه را برای رسیدن به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای هموار کند. روبیو توضیح داد: «نزدیک به ۹۰ درصد فرآیند غنی‌سازی، رسیدن به همان سطح ۳.۶۷ درصدی است که برای تولید انرژی هسته‌ای غیرنظامی لازم است. از آنجا به بعد، مسئله فقط زمان است. ایران می‌گوید غنی‌سازی برایش مسئله حیثیت ملی است، اما به باور ما، آن‌ها از غنی‌سازی به‌عنوان ابزار بازدارنده استفاده می‌کنند.
هدف‌شان تبدیل‌شدن به یک قدرت هسته‌ای در آستانه است تا دیگر کسی جرئت نکند به آن‌ها نزدیک شود.» روبیو اذعان کرد که رسیدن به توافق آسان نخواهد بود، اما این مسیر، گزینه‌ای ترجیحی برای دولت است. به گفته او، ایران می‌تواند انرژی هسته‌ای غیرنظامی داشته باشد، اما به شرطی که سوخت هسته‌ای را از خارج تهیه کند. او در دومین جلسه استماع در همان روز تأکید کرد: در صورتی که ایران غنی‌سازی را کنار بگذارد، امکان انعقاد توافقی مشابه «۱۲۳» برای همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای میان دو کشور وجود خواهد داشت.
دیدگاه‌های روبیو درباره جنگ غزه و کمک‌های بشردوستانه
درباره جنگ غزه، روبیو گفت ایالات متحده همچنان امیدوار است این درگیری‌ها پایان یابد. به گفته او، تحقق این هدف منوط به آزادی گروگان‌ها توسط حماس و تضمین این نکته است که حماس یا گروه‌های مشابه، دیگر قدرتی در غزه نداشته باشند. روبیو مسئولیت ادامه جنگ را متوجه حماس دانست. او افزود که کشورهای منطقه برای مشارکت در بازسازی غزه اعلام آمادگی کرده‌اند، اما تعیین تکلیف حاکمیت آینده غزه، چالشی کلیدی خواهد بود. به گفته روبیو، برای جلوگیری از بازگشت حماس، باید نهادی با ثبات و توانمند برای اداره غزه ایجاد شود که بتواند صلح و امنیت را برقرار کند. روبیو هرگونه برنامه برای کوچ اجباری یا دائمی فلسطینی‌ها از غزه را رد کرد، اما گفت که آمریکا با برخی کشورها درباره امکان جابجایی موقت ساکنان غزه گفت‌وگو کرده است.
او همچنین اظهار داشت که در جریان هیچ‌گونه مذاکره‌ای با لیبی، برخلاف گزارش اخیر شبکه ان‌بی‌سی نیوز، نیست. وزیر خارجه آمریکا افزود: «نمی‌خواهیم مردم غزه در تله بمانند. ممکن است برخی بخواهند روزی بازگردند یا در آینده در آنجا زندگی کنند، اما فعلاً امکانش را ندارند. اگر کشوری آماده باشد تا برای مدتی کوتاه این افراد را بپذیرد، بله، ما در مذاکرات مقدماتی از برخی کشورها پرسیده‌ایم که آیا حاضر به این همکاری موقت هستند یا نه. هدف این است که این جابه‌جایی، پلی به‌سوی بازسازی غزه باشد، نه راه‌حلی دائمی.» روبیو از آغاز ارسال کمک‌ها به غزه ابراز خرسندی کرد؛ کمک‌هایی که اسرائیل پیش از آن، به مدت ۱۱ هفته مانع ورودشان شده بود. او همچنین اتهامات مطرح‌شده درباره تلاش اسرائیل برای نابودی غزه را رد کرد و گفت این کشور به‌صراحت به آمریکا و جهان اعلام کرده که قصد دارد بقایای حماس را نابود کند—گروهی که به گفته او، مانعی جدی در مسیر برقراری چندین آتش‌بس بوده‌اند.
روبیو در ادامه روز تأکید کرد که آمریکا از سرگیری ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه را اولویت می‌داند و اسرائیل را تشویق کرده تا اجازه ورود این کمک‌ها را بدهد—موضعی که با دیدگاه برخی مقامات اسرائیلی و نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره که با ارسال کمک مخالف‌اند، متفاوت است. او ضمن اشاره تلویحی به وخامت اوضاع انسانی در غزه، گفت این موضوع برای دولت آمریکا جدی است. وزیر خارجه آمریکا گفت: «خیلی‌ها متوجه افزایش اعتراض‌ها و تظاهرات ضدحماس شده‌اند. این یعنی مردم می‌دانند ریشه بحران کجاست. اما در عین حال، با بحران فوری و حاد کمبود غذا و کمک در میان مردم روبه‌رو هستیم—در حالی که زیرساخت‌های توزیع این کمک‌ها آماده و فعال‌اند.» به گفته روبیو، اسرائیل می‌تواند ضمن شکست حماس و جلوگیری از سوءاستفاده از کمک‌ها، هم‌زمان اجازه دهد «حجم کافی» کمک‌های بشردوستانه به دست مردم برسد. او افزود که سازمان‌هایی نظیر برنامه جهانی غذا توان توزیع فوری این کمک‌ها را دارند، و این نشان می‌دهد که آمریکا و اسرائیل تمایلی ندارند کار توزیع را تماماً به سازمان ملل واگذار کنند.
وزیر خارجه همچنین از سیاست دولت در لغو ویزای دانشجویان یا ساکنان خارجی که به فعالیت‌های ضد اسرائیلی در محیط‌های دانشگاهی متهم شده‌اند حمایت کرد و گفت این روند ادامه خواهد یافت. روبیو تصریح کرد: «ما اقدامات بیشتری در راه داریم. قصد داریم ویزای کسانی را که به‌عنوان میهمان وارد کشور شده‌اند و نظم دانشگاه‌های ما را بر هم می‌زنند لغو کنیم. من شخصاً خواهان اقدامات بیشتری هستم و امیدوارم افراد بیشتری را شناسایی کنیم.» او بعدتر در همان روز اعلام کرد که هزاران ویزای دانشجویی لغو شده‌اند، اما در بسیاری از موارد، این تصمیم‌ها ارتباطی با فعالیت‌های ضد اسرائیلی نداشته‌اند. روبیو همچنین گزارش‌هایی را که از تصمیم دولت برای حذف سمت «هماهنگ‌کننده امنیتی آمریکا برای اسرائیل و مناطق فلسطینی» خبر می‌دادند، تکذیب کرد و گفت گفت‌وگوهایی در جریان است که طبق آن، این مسئولیت ممکن است تحت نظر سفارت آمریکا در اورشلیم قرار گیرد. در پاسخ به انتقادات سناتور جکی روزن (دموکرات از نوادا) درباره کنار گذاشتن تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان، روبیو گفت: «این سعودی‌ها هستند که گفته‌اند تا زمان ادامه جنگ در غزه، امکان پیشرفت در این روند وجود ندارد. اما ما همچنان به‌طور جدی خواهان پیشبرد عادی‌سازی روابط هستیم.»
تحولات سوریه و چشم‌انداز صلح منطقه‌ای
روبیو همچنین درباره سیاست دولت بایدن در قبال سوریه و تصمیم برای لغو برخی تحریم‌ها توضیح داد. او اذعان کرد که حتی با حضور و مشارکت آمریکا، احتمال فروپاشی وضعیت در سوریه همچنان وجود دارد، اما تأکید کرد که اگر آمریکا وارد عمل نمی‌شد، این فروپاشی قطعی بود. وزیر خارجه آمریکا گفت: «برآورد ما این است که نهاد انتقالی سوریه، با توجه به بحران‌هایی که با آن مواجه است، شاید تنها چند هفته با یک فروپاشی کامل و جنگ داخلی تمام‌عیار و احتمال تجزیه کشور فاصله داشته باشد، نه چند ماه.» برخلاف ادعای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، که گفته بود همه تحریم‌ها علیه سوریه برداشته خواهند شد، روبیو در دومین جلسه استماع اعلام کرد که این تحریم‌ها به‌تدریج لغو خواهند شد. او گفت در صورت تحقق شرایط خاص از سوی سوریه، امکان حذف نام این کشور از فهرست حامیان تروریسم وجود دارد.
روبیو گفت یکی از چالش‌های اصلی در مسیر آینده سوریه، حل اختلافات داخلی، بازسازی هویت ملی یکپارچه و ایجاد شرایطی است که بازگشت میلیون‌ها آواره سوری امکان‌پذیر شود. او سقوط رژیم بشار اسد و امکان شکل‌گیری یک دولت باثبات و صلح‌طلب در سوریه را «فرصتی برای اسرائیل» دانست—هرچند تأکید کرد که دولت اسرائیل همچنان نسبت به ماهیت دولت جدید سوریه و سابقه جهادی رهبر آن نگرانی‌هایی جدی دارد. روبیو گفت: «این دولت خودش را سکویی برای صدور انقلاب یا آغاز حمله به اسرائیل نمی‌بیند. آن‌ها علاقه‌ای به درگیری مرزی یا جنگ با اسرائیل ندارند. اگر چنین دولتی در سوریه مستقر شود—دولتی که نماینده همه اقشار جامعه باشد و خواهان جنگ نباشد—می‌تواند یک دستاورد فوق‌العاده برای امنیت اسرائیل باشد.» به گفته وزیر خارجه آمریکا، واشینگتن در حال میانجی‌گری برای حل تنش‌های موجود میان ترکیه و اسرائیل در خاک سوریه است. او همچنین افزود که یکی از مسائل کلیدی آینده، تصمیمات دولت جدید سوریه درباره اجازه ادامه حضور نظامی ترکیه یا روسیه در این کشور خواهد بود.
روبیو همچنین هشدار داد که جمهوری اسلامی ایران همچنان تلاش می‌کند با دامن‌زدن به خشونت، سوریه را بی‌ثبات کند—تهدیدی که به گفته او، یکی از جدی‌ترین خطرات پیش روی دولت جدید این کشور است. او گفت دونالد ترامپ زودتر از آنچه انتظار می‌رفت با احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه دیدار کرده، و تأکید کرد که کاهش تحریم‌ها به کشورهای منطقه‌ای اجازه داده کمک‌های بیشتری ارائه دهند و روند ایجاد دولتی باثبات و متحد کردن نیروهای مسلح را تسریع کنند. با این حال، روبیو یادآور شد که لغو قوانین تحریمی دیگر مانند «قانون سزار» که رئیس‌جمهور تنها می‌تواند آن را به‌طور موقت تعلیق کند، نیازمند اقدام رسمی کنگره است و این تصمیم به عملکرد آینده دولت سوریه بستگی دارد. وزیر خارجه آمریکا وضعیت سوریه را «اولین آزمون» رویکرد جدید دولت به کمک خارجی و مشارکت منطقه‌ای توصیف کرد؛ رویکردی که به‌جای تمرکز صرف بر وزارت خارجه، بر نقش‌آفرینی نیروهای محلی و دفاتر منطقه‌ای متکی است. او توضیح داد که سفارت آمریکا در سوریه همچنان به دلیل تهدید حملات گروه‌های مسلح بسته است، اما دولت ایالات متحده دولت جدید سوریه را با وجود اینکه متشکل از برخی چهره‌های سابق جهادی است یک تهدید امنیتی نمی‌داند.
روبیو گفت: «داعش، که احمد الشرع در گذشته با آن ارتباطاتی داشته، اکنون از دولت انتقالی و شخص الشرع متنفر است. به نظر من، داعش تهدیدی جدی برای دولت جدید به شمار می‌رود.» او افزود که دولت سوریه مایل است عملیات ضد داعش را به‌عهده بگیرد، اما در حال حاضر توان عملیاتی کافی برای این کار ندارد. روبیو تأکید کرد که اگر ثبات به سوریه بازگردد، این مسئله می‌تواند ثبات در لبنان را نیز تقویت کند. او گفت: «اگر سوریه و لبنان هر دو به ثبات برسند، در سراسر منطقه فرصت‌های شگفت‌انگیزی برای صلح، امنیت و پایان درگیری‌ها به وجود خواهد آمد.» او همچنین گزارش‌هایی مبنی بر اینکه کشور قطر قصد دارد یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ به ترامپ یا دولت آمریکا هدیه دهد، به‌کلی تکذیب کرد. در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت سودان، روبیو از اظهار نظر درباره مذاکرات با امارات متحده عربی—در خصوص حمایت این کشور از یکی از طرف‌های جنگ داخلی سودان که از سوی آمریکا به ارتکاب نسل‌کشی متهم شده—خودداری کرد. با این حال، هشدار داد که پشتیبانی از طرف‌های درگیر، به نفع هیچ‌یک از بازیگران بین‌المللی نیست؛ چراکه بی‌ثباتی در سودان به بستری برای گسترش افراط‌گرایی تبدیل خواهد شد.
