سرویس خبری ایران من: در گزارشی جامع از رادیو فرانسه، جزئیات توافقنامه اخیر میان ایران و ترکیه برای احداث یک خط آهن جدید بین دو کشور آشکار شده است. این پروژه که قرار است ظرف چهار سال به بهرهبرداری برسد، نه تنها ارتباطات منطقهای را تقویت میکند، بلکه به عنوان یک شاهراه حیاتی، قاره آسیا و اروپا را به یکدیگر پیوند میدهد. این خط ریلی با هدف افزایش حجم حمل و نقل کالا و تقویت جایگاه ژئوپلیتیک دو کشور در مسیرهای تجاری جهانی، به ویژه در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» چین، از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است.
به گزارش ایران من، رادیو فرانسه گزارش داد: ایجاد یک خط آهن جدید بین ایران و ترکیه اعلام شده است. این خطوط آهن، در نزدیکی دریاچه وان در شرق ایران از مرز ترکیه عبور خواهند کرد. دو کشور هفته گذشته (۳۰ نوامبر) در تهران، پایتخت ایران، این توافقنامه را امضا کردند. این خط ریلی که ظرف چهار سال افتتاح خواهد شد، دو منطقه از جهان یعنی آسیا و اروپا را به یکدیگر متصل میکند.
در این گزارش آمده است: حمل و نقل ریلی در ایران با وجود کندی و نیز ریلهای قدیمی، همچنان سادهترین و ارزانترین راه حمل و نقل کالا است. اتفاقا برای تقویت اقتصاد این کشور است که این خط جدید ۲۰۰ کیلومتری مرند-چشمه ثریا، بین ایران و ترکیه، در شرف افتتاح است.
ایران و ترکیه در حال حاضر خطوط راهآهن متعددی دارند. پروژه عبور از مرز ایران از شهر مرند، پروژهای طولانی مدت است. در ۱۰ سال گذشته، تحریمهای بینالمللی علیه ایران مانع از بهرهمندی این کشور از سرمایهگذاریهای زیرساختی شده است.
توافقنامهای که در ۳۰ نوامبر (۹ آذر) در تهران امضا شد، پیوند بین غرب و آسیا را رقم خواهد زد. وزرای تجارت و امور خارجه ترکیه و ایران پس از امضای این قرارداد از تبدیل شدن به بازیگران کلیدی در حمل و نقل جهانی ابراز رضایت کردند.
استراتژی بلندمدت و جاده ابریشم جدید
در ادامه گزارش رادیو فرانسه آمده است: به لطف این خط آهن جدید، مسیری بین چین و اروپا به شکل مستقیم و پیوسته ایجاد خواهد شد. چینیها همچنین ایران و ترکیه را در پروژه عظیم ارتباطات بینالمللی خود، «جادههای ابریشم جدید/ کمربندهای ابریشم» گنجاندهاند.
قطارها میتوانند با ۲۷ واگن باری پر از کالاهای ترانزیتی در این خط جدید حرکت کنند. هدف این پروژه افزایش حجم حمل و نقل است. پیشبینی میشود در مرحله اول، ماهانه یک هزار و ۵۰۰ تن بار جابجا شود که در صورت اثبات کارآمدی آن، ظرفیت میتواند به ۲۰ هزار تن در ماه افزایش یابد.
قاره اروپا و چین دو بازار مصرف گسترده هستند. بنابراین، این خط آهن جدید بین مرند (ایران) و چشمه ثریا (ترکیه) به حمل و نقل بار اختصاص داده خواهد شد. هیچ یک از این دو کشور از احتمال توسعه آن به یک خط توریستی برای مسافران صحبتی نکردهاند.
چالشهای جغرافیایی و راهحلهای مهندسی
ایجاد راه آهن در منطقه کوهستانی ایران و ترکیه، که بین دریاچه و کوه قرار دارد، کار آسانی نیست. وجود دریاچه وان، در شرق ترکیه، به طول ۱۲۰ کیلومتر، همیشه مانعی در جریان حمل و نقل ریلی بوده است. تاکنون، قطارها مجبور بودند در لبه دریاچه توقف کرده سپس بار خود را به قایقها منتقل کنند تا از ساحل دیگر سفر خود را ادامه دهند. دریاچه وان بزرگترین دریاچه این کشور است. خط آهن جدید بین مرند و چشمه ثریا از این مانع عبور خواهد کرد.
امیل بوویه (Emile Bouvier) محقق و نویسنده مجله «کلیدهای خاورمیانه» (Les Clés du Moyen-Orient) که مرتب با قطارهای ترکیه و ایران سفر میکند، اذعان میکند که ساخت راه آهن در این منطقه چندان ساده نیست.
وی میگوید: در واقع، این پروژه مسیری بدون پیوستگی بین چین و اروپا ایجاد میکند. اما باید تأکید کنم که اجرای آن آسان نیست. من این منطقه را در مرز ایران و ترکیه میشناسم؛ این خط آهن توسط رشتهکوهها قطع میشود و ساخت زیرساخت در آنجا آسان نیست.
این کارشناس افزود: مزیت این خط آهن ۲۰۰ کیلومتری تکمیل کردن مسیرهای ریلی و دریایی موجود است. این امر دسترسی چین به دریای سیاه و دریای مدیترانه را ممکن میکند.
نقش ژئوپلیتیک و توسعه آینده
رادیو فرانسه در گزارش خود با اشاره به تغییرات ژئوپلیتیک اخیر به ویژه در پی جنگ اوکراین و تحریمهای اعمال شده علیه روسیه، نوشت: چین که از دسترسی به مسیرهای کشتیرانی روسیه محروم شده بود، مجبور به سازگاری با این شرایط شد. حال به نظر میرسد که این ارتباط جدید بین ایران و ترکیه، فضای بیشتری برای چین در خاورمیانه و اروپا ایجاد کند.
برخی از کارشناسان، مانند نیکلا مونسو (Nicolas Monceau) کارشناس مسائل ایران در موسسه تحقیقات بینالمللی فرانسه (IFRI)، این خط آهن را حاوی پیامی مهم برای سایر نقاط جهان میدادند.
مونسو معتقد است: افتتاح این بخش قدرت نمادین قابل توجهی دارد. بنابراین ایران و ترکیه به سایر نقاط جهان اعلام میکنند که قصد دارند بخشی جداییناپذیر از ابتکار کمربند و جاده باشند که در سال ۲۰۱۳ توسط مقامات چینی آغاز شد.
وی افزود: با بسته شدن خطوط ریلی تجاری روسیه، چین مجبور شده است برای حفظ ارتباط خود با اروپا به کشورهای آسیای میانه و خاورمیانه روی آورد. ایران و ترکیه از موقعیت مرکزی خود در جهان سود میبرند. این دو کشور امیدوارند به قطبهای حمل و نقل بینالمللی تبدیل شوند.
این کارشناس مسائل ایران، گفت: من پس از حمل بار و تجارت، گسترش چشمگیرتر گردشگری تجاری و تفریحی را پیشبینی میکنم. این گام در خاورمیانه، فرصتی واقعی بین دو بخش مهم جهان را نشان میدهد.
همکاریهای منطقهای و چشمانداز آینده
رادیو فرانسه در پایان گزارش خود، آورد: ارتباط جدید بین ایران و ترکیه با پیوستن کشور دیگری، پاکستان، به این شبکه، ارزشمندتر خواهد شد. در اعلامی رسمی، پاکستان ابراز علاقه کرده است که با هر دو کشور از طریق مسیری دیگر، به شکلی گستردهتر و مرکزیتر راهی را ایجاد کند: خط حمل و نقل سابق ITI (استانبول-تهران-اسلام آباد). این خط ظرف ۲۵ روز آینده در ۱ ژانویه ۲۰۲۶، بازگشایی خواهد شد.
بر اساس این گزارش، ساخت خط آهن مرند-چشمه ثریا تا سال ۲۰۲۹ ادامه خواهد داشت و هزینه تخمینی آن یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار برآورد میشود.
در مجموع، پروژه خط آهن جدید بین ایران و ترکیه نه تنها یک دستاورد مهندسی قابل توجه است، بلکه نشاندهنده تغییرات عمیقتر در پویاییهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی منطقه و جهان است. این خط ریلی، با اتصال مستقیم آسیا و اروپا، افزایش ظرفیت حمل و نقل کالا، و تقویت نقش ایران و ترکیه در طرح «کمربند و جاده» چین، نویدبخش دوران جدیدی از همکاریهای منطقهای و توسعه اقتصادی است. با وجود چالشهای پیشرو، این پروژه بلندپروازانه، پتانسیل تبدیل شدن به یک قطب اصلی در شبکه حمل و نقل بینالمللی و حتی گسترش به حوزههایی چون گردشگری را در خود دارد.
