در بحبوحه تحولات سیاست خارجی آمریکا و تنشهای فزاینده با چین، رویکرد کامالا هریس به عنوان یک چهره کلیدی در سیاست خارجی ایالات متحده، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این تحلیل به بررسی دقیق مواضع و دیدگاههای او در قبال چین و تأثیر آن بر روابط دو ابرقدرت میپردازد.
رویکرد متمایز هریس در قبال چین
در طول کارزار انتخاباتی، کامالا هریس همواره از سیاست خارجی جو بایدن پیروی کرده است. با این حال، در حوزهی مهم روابط آمریکا با چین، تفاوتهای ظریفی میان دیدگاههای این دو به چشم میخورد. با توجه به اظهارات محدود هریس در این زمینه، به نظر میرسد موضع او در قبال چین نرمتر از رئیسجمهور کنونی است. او تمایلی به نگریستن به چین به عنوان دشمن بالفعل یا بالقوه ندارد و در صورت پیروزی در انتخابات، امیدوار است گفتگو با شی جینپینگ را حفظ کند. برخلاف رقیبش دونالد ترامپ، او علاقهای به جنگ تجاری ندارد. یکی از مشاوران ارشد او در گفتگو با اکونومیست این موضع را تأیید کرد و گفت: «درگیری قریبالوقوع نیست و وظیفهی ما اطمینان از همین مسئله است.»
مسئله تایوان: بازگشت به ابهام راهبردی
روشنترین نشانهی این رویکرد را میتوان در موضع او نسبت به تایوان دید؛ جزیرهای دموکراتیک و خودمختار که چین سوگند خورده است آن را – در صورت لزوم با توسل به زور – به خاک خود «ملحق» کند. بایدن در دوران ریاستجمهوریاش چهار بار تأکید کرد که آمریکا در صورت حملهی چین به تایوان از این جزیره دفاع خواهد کرد. اما هنگامی که در مصاحبهای با شبکهی خبری سیبیاس در این ماه از هریس در این باره سؤال شد، او از تکرار تعهد رئیس خود خودداری کرد و گفت: «نمیخواهم وارد فرضیات شوم.»
هریس عامدانه به سیاست «ابهام راهبردی» پیش از دوران بایدن بازگشته است؛ سیاستی که بر اساس آن، آمریکا موضع خود را در قبال مداخلهی احتمالی در منازعهی میان چین و تایوان مشخص نمیکند. در شرایطی که تنشهای نظامی در تنگهی تایوان رو به افزایش است و هر سخنی با دقت موشکافانه تحلیل میشود، این تغییر موضع قابل توجه به نظر میرسد. این رویکرد همچنین در تضاد با اظهارات ترامپ قرار دارد که نوع دیگری از ابهام را برگزیده است – گاه با این اشاره که تایوان ارزش دفاع کردن ندارد و گاه با این تهدید که برای بازداشتن چین از حمله، تعرفههای تنبیهی علیه شی وضع خواهد کرد. آیا او تهدید به استفاده از نیروی نظامی خواهد کرد؟ ترامپ در مصاحبه با وال استریت ژورنال گفت: «نیازی به این کار نخواهم داشت، چون او به من احترام میگذارد و میداند که من دیوانهام.»
تحول در سیاست خارجی و چالشهای پیش رو
در دنیای عقلانی، ابهام راهبردی در «قانون روابط تایوان» تنیده شده است؛ قانونی که در سال ۱۹۷۹ پس از انتقال شناسایی دیپلماتیک آمریکا از ملیگرایان تایوان به کمونیستهای سرزمین اصلی تصویب شد. این قانون آمریکا را متعهد میکند تا تسلیحات دفاعی در اختیار تایوان قرار دهد – که هریس قول آن را داده است – و توان نظامی خود را برای «مقاومت در برابر هرگونه توسل به زور یا اشکال دیگر اجبار» حفظ کند. به گفتهی دستیار هریس، موضع غیرقطعی او «مطابق با قانون روابط تایوان» است. به طور تلویحی، این بایدن بوده که از هنجار معمول فاصله گرفته است. معاون رئیسجمهور احتمالاً میخواهد به شی اطمینان دهد که آمریکا به دنبال جنگ نیست. خطر اینجاست که او ممکن است این موضع را نشانهی تضعیف عزم آمریکا تلقی کند.
دیدگاه متمایز در مورد رقبای جهانی
هریس در مصاحبه با سیبیاس سرنخ جالب دیگری نیز ارائه داد. وقتی از او پرسیده شد بزرگترین رقیب آمریکا کدام کشور است، به ایران اشاره کرد و گفت که این کشور «دستانش به خون آمریکاییها آغشته است». احتمالاً اکثر سیاستمداران واشنگتن چین را نام میبردند. راهبرد امنیت ملی بایدن، چین را «تنها رقیبی که هم قصد بازآرایی نظم بینالمللی را دارد و هم به طور فزایندهای از توان اقتصادی، دیپلماتیک، نظامی و فناورانه برای این کار برخوردار است» معرفی میکند.
چالشهای داخلی و بینالمللی
شاید ایران به این دلیل در صدر ذهن هریس بوده که به تازگی بیش از ۱۸۰ موشک بالستیک به سمت اسرائیل شلیک کرده بود. مشاور او تأکید میکند که معاون رئیسجمهور دیدی «واقعبینانه» نسبت به چین دارد و به سخنان او در کنوانسیون ملی دموکراتها اشاره میکند، جایی که او قول داد «اطمینان حاصل کند که آمریکا، نه چین، برندهی رقابت قرن بیست و یکم خواهد بود و اینکه ما رهبری جهانی خود را تقویت میکنیم، نه اینکه از آن دست بکشیم». علاوه بر این، بخش عمدهای از تجربهی سیاست خارجی او به عنوان معاون رئیسجمهور، در تعامل با متحدان آسیایی نگران از رفتار تهاجمی چین بوده است.
استراتژیهای آینده و چشمانداز روابط
اگرچه اظهارات او و اطرافیانش عموماً با سیاستهای فعلی همسو است، اما لحن آن نرمتر از بایدن یا ترامپ به نظر میرسد. هریس ممکن است از رقابت سخن بگوید، اما از بازدارندگی حرفی نمیزند. او گفته است: «ما باید توانایی رقابت و پیروزی داشته باشیم، اما نباید به دنبال درگیری باشیم.» او بر اهمیت حفظ کانالهای ارتباطی تأکید میکند. تنها هشدار او به چین، آنطور که مشاورش بیان میکند، این است که «در صورت حمله به تایوان، پیامدهای اقتصادی جدی در انتظار آنها خواهد بود.»
موقعیت دشوار و راهبردهای متعادل
باید پذیرفت که هریس در موقعیت دشواری قرار دارد و برای خروج از سایهی رئیسجمهوری که همچنان به او خدمت میکند، تلاش میکند. اختلاف نظر در سیاستها یا نشانهی عدم وفاداری تلقی میشود یا اتهام موضعگیریهای متناقض را به دنبال دارد. همچنین هریس نمیخواهد در برابر ترامپ، که او را به نرمش در برابر شی متهم کرده، موضع ضعیفی داشته باشد. نزدیکان او میگویند که او کاملاً از «رقابت مسئولانهی مدیریت شده» بایدن با چین حمایت میکند. در بخش رقابتی این راهبرد، سیاستهای صنعتی داخلی، محدودیتهای صادرات فناوری پیشرفته به چین و تقویت اتحادها در آسیا قرار دارد. در بخش مدیریت مسئولانه نیز همکاری با چین در محدودسازی قاچاق فنتانیل، گفتگو دربارهی هوش مصنوعی، تماس با رهبران چینی و احیای ارتباط میان فرماندهان نظامی دیده میشود.
چشمانداز روابط و تهدیدهای آینده
تنش حاد میان دو قدرت، که به برخوردهای خطرناک دریایی و هوایی منجر شده بود، پس از نشست بایدن و شی در نوامبر ۲۰۲۳ کاهش یافته است. اما این فضای دوستانه ممکن است با توجه به جنگهای جاری در اوکراین و خاورمیانه، و همکاری روزافزون چین با روسیه، ایران و کره شمالی در «محور خودکامگی» دوام چندانی نداشته باشد. در ماه ژوئیه، کمیسیون دوحزبی راهبرد امنیت ملی آمریکا که به دستور کنگره تشکیل شده بود، هشدار داد که آمریکا با «جدیترین و چالشبرانگیزترین» تهدیدها از سال ۱۹۴۵، از جمله «احتمال وقوع یک جنگ بزرگ در آیندهی نزدیک» روبروست.
دیدگاههای متفاوت در حزب دموکرات
به نظر میرسد اطرافیان هریس چنین هراسی ندارند و نشانهای از توجه به فراخوان کمیسیون برای افزایش چشمگیر هزینههای دفاعی نشان نمیدهند. در مورد محور خودکامگان، مشاور او میگوید: «هرچه بیشتر با یکدیگر همکاری کنند، ما بهتر میتوانیم متحدان را به سمت خود جذب کنیم.» در صورت انتخاب شدن، سیاست چین هریس به شرایط جهانی که با آن مواجه میشود و افرادی که منصوب میکند بستگی خواهد داشت. بایدن، با یک عمر تخصص در امور خارجی، بسیاری را با سختگیریاش در قبال چین شگفتزده کرد.
نگاه تحلیلگران به رویکرد هریس
جود بلانشت از مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی در واشنگتن میگوید برخی در حزب دموکرات بر این باورند که بایدن بیش از حد تند رفته و خواهان رویکردی نرمتر هستند. در واقع، بعضی از دموکراتها چین را قابل انعطافترین عضو محور خودکامگی میدانند. چین خواهان نوعی نظم جهانی است و در برخی زمینهها با آمریکا همکاری میکند. علاوه بر این، به گفتهی ایوان کاناپاتی، از مقامات پیشین کاخ سفید در دوران ترامپ، «وقتی دو جنگ در دورهی شما در جریان است و قصد افزایش بودجهی دفاعی را ندارید، ناگزیر باید از تنش در منطقهی پاسیفیک بکاهید.»
رویکرد متمایز هریس در قبال چین نشاندهندهی تلاشی هوشمندانه برای ایجاد توازن میان ضرورت حفظ منافع ملی آمریکا و نیاز به همکاری با قدرت نوظهور شرق است. اگرچه این رویکرد با چالشهای جدی روبروست، اما میتواند مسیر جدیدی را در روابط پیچیده دو ابرقدرت ترسیم کند. موفقیت این استراتژی به توانایی هریس در مدیریت فشارهای داخلی و خارجی، حفظ اعتماد متحدان و در عین حال، باز نگه داشتن کانالهای ارتباطی با پکن بستگی خواهد داشت. آینده نشان خواهد داد که آیا این رویکرد متعادلتر میتواند به کاهش تنشهای فزاینده میان دو قدرت بزرگ جهان کمک کند یا خیر.
