سرویس خبری ایران من: در شرایطی که جهان با تحولات عمده سیاسی روبروست، برنامه هسته‌ای ایران به یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات بین‌المللی تبدیل شده است. گزارش‌های اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از افزایش قابل توجه ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران خبر می‌دهند و همزمان، بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی را پیچیده‌تر کرده است. این گزارش به بررسی آخرین تحولات برنامه هسته‌ای ایران، واکنش‌های بین‌المللی و چشم‌انداز آینده روابط ایران و آمریکا می‌پردازد.
افزایش چشمگیر ذخایر هسته‌ای ایران
پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای تهران می‌تواند تلاش‌های رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای مهار تهران را پیچیده‌تر کند.بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل، ایران در میانه رویارویی با اسرائیل، ذخایر اورانیوم نزدیک به درجه تسلیحاتی خود را به شدت افزایش داده است که این امر چالشی برای دولت آینده ترامپ به شمار می‌رود.
تصمیم ایران برای گسترش ذخایر سوخت هسته‌ای و عدم همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که ناظر بر فعالیت‌های تهران است، فشار دیپلماتیک تازه‌ای را از سوی اروپا در پی خواهد داشت.
نگرانی کشورهای غربی پس از آن افزایش یافت که مقامات بلندپایه ایرانی از تسلط کشورشان بر بیشتر فناوری‌های ساخت سلاح هسته‌ای سخن گفتند. از سوی دیگر، با تضعیف حزب‌الله لبنان، مهم‌ترین متحد منطقه‌ای ایران، توسط اسرائیل، بحث‌های گسترده‌ای در محافل داخلی ایران درگرفته است که آیا دستیابی به سلاح هسته‌ای می‌تواند مؤثرترین راه برای بازدارندگی در برابر تهدیدهای خارجی باشد.
ایران همواره ادعا کرده است که فعالیت‌های هسته‌ای‌اش صرفاً برای مقاصد صلح‌آمیز غیرنظامی است. هم دولت آینده ترامپ و هم تهران پیام‌های متناقضی درباره اینکه آیا پس از آغاز به کار دونالد ترامپ در ۲۰ ژانویه به دنبال رویارویی یا نوعی تعامل دیپلماتیک خواهند بود، ارسال کرده‌اند.
پیش از انتخابات، ترامپ گفت که به دنبال جنگ یا تغییر رژیم نیست. پس از آن، به گزارش وال استریت ژورنال، ایران ماه گذشته به صورت کتبی به دولت بایدن اعلام کرد که قصد ترور ترامپ را ندارد. هفته گذشته، ایلان ماسک، از نزدیکان ترامپ با سفیر ایران در سازمان ملل دیدار کرد.
چالش‌های دیپلماتیک و واکنش‌های بین‌المللی
مقامات تیم ترامپ می‌گویند که برای اعمال مجدد کارزار «فشار حداکثری» بر اقتصاد ایران و اتخاذ تدابیری برای جلوگیری از هسته‌ای شدن ایران اقدام خواهند کرد. مگر آنکه ایران برخی از اقداماتی را که طی چند سال گذشته انجام داده است، معکوس کند، این کشور همچنان یک قدرت در آستانه سلاح هسته‌ای باقی خواهد ماند – موضوعی که ممکن است برای دولت ترامپ غیرقابل قبول باشد. با این حال، هر توافقی برای عقب راندن برنامه هسته‌ای تهران تقریباً به طور قطع مستلزم نوعی منفعت اقتصادی برای ایران خواهد بود.
مقامات آمریکایی گفته‌اند که ایران به چند ماه زمان برای دستیابی به سلاح هسته‌ای نیاز دارد و در حال حاضر مشغول ساخت بمب نیست.
نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نظارت‌های هسته‌ای
در دیدار هفته گذشته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران، مقامات ایرانی اعلام آمادگی کردند که میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی خود را در سطح کنونی نگه دارند. این خبر در گزارش محرمانه‌ای که روز سه‌شنبه بین اعضای آژانس توزیع شد، منعکس شده است. این گزارش همچنین حاکی از آن است که پس از پایان دیدار گروسی در روز جمعه، بازرسان آژانس شاهد اقدامات عملی ایران برای متوقف کردن روند افزایش ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی بوده‌اند.
یکی از دیپلمات‌های ارشد اعلام کرد چنانچه در نشست این هفته شورای حکام، کشورهای اروپایی قطعنامه‌ای انتقادی علیه ایران صادر کنند، احتمال پایبندی تهران به تعهداتش بسیار کم خواهد بود. روز سه‌شنبه و پس از انتشار گزارش‌های آژانس، دو مقام ارشد این نهاد در وین تأیید کردند که شورای حکام قطعاً قطعنامه‌ای در محکومیت ایران صادر خواهد کرد. این اقدام می‌تواند به طرح موضوع در شورای امنیت سازمان ملل و وضع تحریم‌های تازه علیه ایران بینجامد.
تهران هشدار داده است که اگر قطعنامه‌ای علیه این کشور به تصویب برسد، در واکنش به آن، نه تنها برنامه هسته‌ای خود را گسترش خواهد داد، بلکه محدودیت‌های بیشتری نیز برای دسترسی بازرسان آژانس اعمال خواهد کرد.
آژانس در گزارش خود اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد ایران با افزایش ۱۷.۶ کیلوگرمی به ۱۸۲.۳ کیلوگرم (معادل تقریباً ۴۰۲ پوند) رسیده است. با فرض عدم تغییر، این بدان معناست که ترامپ در ژانویه در حالی زمام امور را به دست خواهد گرفت که ایران به اندازه کافی سوخت هسته‌ای برای چهار بمب اتمی در اختیار دارد. تبدیل مواد ۶۰ درصدی به مواد با درجه تسلیحاتی تنها چند روز زمان می‌برد.
چشم‌انداز روابط ایران و آمریکا در دوره جدید
ذخایر مواد ۲۰ درصدی ایران نیز اندکی افزایش یافته است. دیوید آلبرایت، رئیس و بنیانگذار موسسه علوم و امنیت بین‌الملل، پس از گزارش قبلی آژانس در ماه اوت گفت که ایران در حال حاضر به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده برای ساخت ۱۵ بمب هسته‌ای در مدت پنج ماه در اختیار دارد.
تصمیم ایران به ادامه گسترش برنامه هسته‌ای خود در بحبوحه درگیری‌های نظامی گسترده‌تر میان اسرائیل و ایران اتخاذ شد. در اول اکتبر، ایران با حدود ۲۰۰ موشک بالستیک به اسرائیل حمله کرد که خسارات محدودی به برخی مراکز نظامی و سایر تأسیسات وارد کرد.
اسرائیل در ۲۶ اکتبر با مجموعه‌ای از حملات دقیق که به سامانه دفاع موشکی ایران و تأسیسات ساخت موشک این کشور آسیب جدی وارد کرد، پاسخ داد. مقامات غربی و اسرائیلی گفتند که حمله اسرائیل، اجرای هرگونه حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران را آسان‌تر خواهد کرد.
گزارش محرمانه دوم حاکی از آن است که علی‌رغم سفر هفته گذشته گروسی به ایران، تهران هنوز هیچ اقدامی برای حل پرسش‌های آژانس درباره منشأ مواد هسته‌ای اعلام نشده که در ایران یافت شده، انجام نداده است. در جریان این سفر، رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان و وزیر امور خارجه عباس عراقچی وعده دادند که ایران گام‌های مشخصی را برای بهبود هماهنگی با آژانس تدوین خواهد کرد.
در جریان این گفتگوها، ایران اعلام آمادگی کرد که با حضور چهار بازرس جدید و متخصص در امور نظارت هسته‌ای موافقت کند. این در حالی است که پیش‌تر تهران از ورود شماری از بازرسان آژانس به خاک ایران جلوگیری کرده بود.
در آستانه برگزاری نشست شورای حکام آژانس در این هفته، سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در محکومیت ایران به جریان انداخته‌اند. این قطعنامه که لحنی انتقادی دارد، عدم همکاری تهران را محکوم می‌کند و خواستار تهیه گزارشی کامل از تمامی ابهامات موجود در برنامه هسته‌ای ایران است. مقام‌های آمریکایی نیز اعلام کرده‌اند همانطور که پیش از این خواستار تهیه چنین گزارش جامعی بوده‌اند، از این قطعنامه پشتیبانی خواهند کرد.
چنین گزارشی ایران را تحت فشار قرار می‌دهد تا فعالیت‌های خود را توضیح دهد. دیپلمات‌ها می‌گویند این نخستین گام برای آماده‌سازی زمینه بازگشت احتمالی تمام تحریم‌های تعلیق شده تحت توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خواهد بود که در ازای محدودیت‌های موقت اما سختگیرانه بر برنامه هسته‌ای تهران، بیشتر تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران را لغو کرد. گزینه بازگشت خودکار تحریم‌ها در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.
در حالی که آمریکا پس از خروج ترامپ از توافق، تحریم‌ها علیه ایران را مجدداً اعمال کرد، بیشتر تحریم‌های بین‌المللی به طور رسمی معلق باقی مانده‌اند که به کشورهایی مانند روسیه و چین اجازه می‌دهد به طور قانونی با تهران تجارت کنند.
افزایش فشار بر ایران در حالی صورت می‌گیرد که پایتخت‌ها به بازگشت ترامپ به کاخ سفید می‌نگرند. او در دوره اول ریاست جمهوری خود آمریکا را از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج کرد و گفت که این توافق در درازمدت نمی‌تواند مانع از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای شود. ترامپ سپس سیاست تحریمی “فشار حداکثری” را اعمال کرد که کشورهای اروپایی و دیگر کشورها را مجبور به قطع بیشتر روابط اقتصادی با تهران کرد.
دولت بایدن تلاش کرد توافق را احیا کند اما موفق نشد. در این میان، ایران به طور پیوسته در کار هسته‌ای خود پیشرفت کرد و اکنون بسیار نزدیک‌تر به توانایی ساخت و سوخت‌رسانی سلاح‌های هسته‌ای نسبت به سال ۲۰۱۵ است.
در تهران، بازگشت قریب‌الوقوع ترامپ به قدرت، بحثی پرشور را در میان نخبگان کشور برانگیخته است. مقامات ایرانی، از جمله عراقچی، گفته‌اند که تهران آماده مذاکره است اما تحت فشار مذاکره نخواهد کرد. پزشکیان با وعده‌های تعامل با غرب برای لغو تحریم‌های اقتصادی علیه ایران به قدرت رسید. با این حال، عراقچی هشدار داده است که تلاش واشنگتن برای اعمال مجدد فشار حداکثری اقتصادی، امید به مذاکرات را از بین خواهد برد.
عراقچی هفته گذشته در پلتفرم اجتماعی ایکس نوشت: “تلاش برای فشار حداکثری ۲ تنها به شکست حداکثری ۲ منجر خواهد شد.”
