سرویس خبری ایران من: در تحولی تازه در بحران غزه، دونالد ترامپ طرحی جنجال‌برانگیز برای انتقال بیش از یک میلیون فلسطینی به کشورهای همسایه ارائه کرده است. این طرح که شامل ساخت سکونتگاه‌های جدید در اردن و مصر می‌شود، با واکنش‌های منفی گسترده‌ای از سوی رهبران منطقه و مقامات فلسطینی روبرو شده است. در این گزارش به بررسی جزئیات این طرح و پیامدهای احتمالی آن می‌پردازیم.
طرح جنجالی ترامپ برای انتقال فلسطینیان
دونالد ترامپ روز شنبه در اظهاراتی تأمل‌برانگیز فاش کرد که با پادشاه اردن درباره برنامه‌ای برای ساخت مسکن و انتقال بیش از یک میلیون فلسطینی از غزه به کشورهای همجوار گفتگو کرده است. ترامپ در گفتگوی تلفنی روز شنبه از ملک عبدالله دوم، که از متحدان راهبردی آمریکا در منطقه به شمار می‌رود، درخواست کرد تا پذیرای شمار بیشتری از فلسطینیان باشد. او در گفتگو با خبرنگاران در هواپیمای اختصاصی ریاست جمهوری گفت: «به پادشاه اردن پیشنهاد دادم شمار بیشتری از آوارگان را بپذیرد، چرا که وضعیت کنونی نوار غزه به شدت بحرانی و نابسامان است.»
واکنش‌های منطقه‌ای به پیشنهاد ترامپ
خبرگزاری رسمی پترای اردن ضمن پوشش خبری این تماس تلفنی، به موضوع جابجایی فلسطینیان اشاره‌ای نکرد. بر اساس آمار رسمی سازمان ملل متحد، پادشاهی اردن هم‌اکنون میزبان نزدیک به دو و نیم میلیون پناهجوی ثبت‌شده فلسطینی است. ترامپ همچنین ابراز تمایل کرد که هم اردن و هم مصر – دو کشور همسایه این منطقه جنگ‌زده – در اسکان آوارگان مشارکت کنند و افزود که قصد دارد در این خصوص روز یکشنبه با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، رایزنی کند. ترامپ اظهار داشت: «سخن از سرنوشت یک و نیم میلیون انسان در میان است و ما می‌خواهیم کل منطقه را پاکسازی کنیم.» وی یادآور شد که این منطقه قرن‌هاست درگیر کشمکش و نزاع است. وی در ادامه افزود: «چاره‌ای باید اندیشید. امروز غزه به ویرانه‌ای تبدیل شده است. تقریباً همه چیز نابود شده و مردم جان می‌دهند. به همین دلیل ترجیح می‌دهم با همکاری کشورهای عربی، در مکانی دیگر سکونتگاه‌هایی بسازیم تا شاید این مردم بتوانند برای نخستین بار طعم زندگی در صلح و آرامش را بچشند.» ترامپ که پیش از ریاست جمهوری در حوزه ساخت و ساز فعالیت می‌کرد، تصریح کرد که این سکونتگاه‌ها می‌توانند موقت یا دائمی باشند.
پیامدهای انسانی و سیاسی جنگ غزه
امیت سگال، تحلیلگر شبکه ۱۲ تلویزیون اسرائیل، به نقل از منابع رسمی اسرائیل گزارش داد که این سخنان ترامپ نه یک لغزش زبانی، بلکه بخشی از یک راهبرد گسترده و هماهنگ شده با تل‌آویو است. یک منبع مطلع این گزارش را تأیید کرد اما از ارائه جزئیات بیشتر خودداری نمود. به نظر می‌رسد این اظهارات نشانگر چرخشی آشکار در سیاست‌های واشنگتن است. در پی جنگ ۱۵ ماهه میان اسرائیل و حماس، علاوه بر کشته شدن ده‌ها هزار نفر، بخش عمده‌ای از غزه به ویرانه‌ای تبدیل شده است. بر پایه گزارش سازمان ملل متحد، در پی حملات هوایی اسرائیل، نزدیک به ۶۰ درصد ساختمان‌ها شامل مدارس و بیمارستان‌ها و قریب به ۹۲ درصد منازل مسکونی یا تخریب شده یا آسیب جدی دیده‌اند. آمارهای سازمان ملل نشان می‌دهد نزدیک به ۹۰ درصد از ساکنان غزه آواره شده‌اند و بسیاری از آنان ناگزیر به جابجایی‌های پی در پی گشته‌اند، به گونه‌ای که برخی بیش از ده بار محل سکونت خود را تغییر داده‌اند. به نظر می‌رسد موضع‌گیری اخیر ترامپ در تضاد آشکار با سیاست چندین دهه‌ای آمریکا قرار دارد که همواره بر راه‌حل تشکیل دو دولت مستقل اسرائیلی و فلسطینی تأکید داشته است. سال‌هاست که در منطقه این دغدغه وجود دارد که اسرائیل در پی راندن فلسطینیان از غزه به کشورهای همجوار است – ادعایی که دولت اسرائیل آن را تکذیب می‌کند، اما گروه‌های راست افراطی در ائتلاف حاکم از آن استقبال می‌کنند.
مواضع رهبران و تحولات اخیر
رئیس‌جمهور مصر اقدام اسرائیل در آواره کردن بیش از یک میلیون فلسطینی از شمال غزه در اکتبر ۲۰۲۳ را به شدت محکوم کرد و آن را بخشی از نقشه‌ای کلان برای پاکسازی قومی فلسطینیان از این منطقه دانست. السیسی هشدار داد: «کوچاندن اجباری فلسطینیان از نوار غزه به خاک مصر، تنها پیش‌درآمدی برای تکرار همین سناریو در کرانه باختری خواهد بود – یعنی راندن فلسطینیان به اردن.» وی تأکید کرد در این صورت دیگر سخن گفتن از تشکیل دولت فلسطینی بیهوده است، چرا که «سرزمینی خواهد بود بدون مردمانش.» در همین راستا، ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن نیز هرگونه طرح برای انتقال آوارگان فلسطینی به اردن یا مصر را خط قرمز غیرقابل عبور خود اعلام کرد. باسم نعیم، از رهبران ارشد حماس، تأکید کرد که مردم فلسطین هیچ طرح و پیشنهادی از سوی ترامپ برای ترک سرزمین خود را نخواهند پذیرفت، حتی اگر این طرح‌ها در ظاهر خیرخواهانه و با شعار بازسازی مطرح شوند. دکتر مصطفی برغوثی، چهره سرشناس و مستقل سیاسی فلسطین، قاطعانه مخالفت خود را با پیشنهادهای ترامپ اعلام کرد. برغوثی در بیانیه‌ای تصریح کرد: «آنچه رژیم اشغالگر با بمباران‌های وحشیانه و کشتار جمعی در غزه نتوانست به آن دست یابد، با فشارهای سیاسی نیز محقق نخواهد شد.» وی تأکید کرد: «نقشه پاکسازی نژادی چه در غزه و چه در کرانه باختری محکوم به شکست است.» نزدیک به شش میلیون پناهنده فلسطینی در سراسر جهان پراکنده‌اند که بیشتر آنان از نسل مردمانی هستند که در پی تأسیس دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ ناگزیر به ترک سرزمین خود شدند. ترامپ در نخستین روزهای بازگشت به قدرت، تحریم‌های دوره بایدن علیه شهرک‌نشینان اسرائیلی را که به دلیل خشونت‌های مرگبار در کرانه باختری اشغالی وضع شده بود، لغو کرد. بزلئل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، که پیش‌تر بر لزوم بازگشت شهرک‌نشینان یهودی به غزه – پس از تخلیه اجباری در سال ۲۰۰۵ – تأکید داشت، از این تصمیم استقبال کرد. اسموتریچ بلافاصله از موضع‌گیری تازه ترامپ حمایت کرد و آن را «طرحی درخشان» برای کمک به ساکنان غزه در یافتن سرزمینی جدید برای آغاز زندگی بهتر توصیف کرد. ترامپ در اوایل هفته جاری اعلام آمادگی کرد که می‌تواند در بازسازی غزه مشارکت کند. او با اشاره به موقعیت ممتاز این منطقه در کنار دریا و آب و هوای بی‌نظیرش، آن را سرزمینی با پتانسیل‌های فراوان توصیف کرد. این موضع‌گیری یادآور اظهارات جرد کوشنر، داماد ترامپ، در فوریه ۲۰۲۴ است که املاک ساحلی غزه را دارایی‌های گران‌بهایی خواند و پیشنهاد داد اسرائیل پس از خارج کردن فلسطینیان، این منطقه را “پاکسازی” کند. ترامپ همچنین از لغو محدودیت‌های دوره بایدن در خصوص تحویل بمب‌های دو هزار پوندی به اسرائیل خبر داد. ترامپ در گفتگو با خبرنگاران اظهار داشت: «ما امروز تحویل این تسلیحات را آزاد کردیم و آنها به زودی به دست اسرائیل خواهد رسید. آنها هزینه‌اش را پرداخت کرده‌اند و مدت‌هاست چشم به راه دریافت آن هستند.»
