سرویس خبری ایران من: تجارت نفت میان ایران و چین در سال‌های اخیر به یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در عرصه بین‌المللی تبدیل شده است. تحریم‌های گسترده آمریکا علیه صنعت نفت ایران، اگرچه مشکلات متعددی برای صادرات نفت ایران به مقصد چین ایجاد کرده، اما نتوانسته این جریان تجاری را به طور کامل متوقف سازد. این گزارش به بررسی چالش‌ها، راهکارها و پیامدهای این تحریم‌ها بر روابط نفتی دو کشور می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه علی‌رغم افزایش هزینه‌ها و پیچیدگی‌های لجستیکی، تجارت نفت بین تهران و پکن همچنان ادامه دارد.

تاثیر تحریم‌ها بر تجارت نفت ایران و چین

تحریم‌ها روابط نفتی ایران و چین را  بسیار پیچیده کرده، اما متوقف نساخته است دورهای پی‌درپی تحریم علیه شرکت‌ها و نفتکش‌هایی که به گفته آمریکا به تهران یاری می‌رسانند، بالاخره روند انتقال نفت ایران به چین را آهسته کرده است.

این تأخیر ناشی از افزایش هزینه‌ها و ناگزیری بازرگانان به اقدامات خطرپذیر برای دور زدن تدابیر ایالات متحده است. به گفته مدیران پالایشگاه‌های خصوصی چین که عمده خریداران محموله‌های نفتی تهران هستند، در هفته‌های گذشته، حمل و نقل به دلیل موجی از پایبند نبودن فروشندگان به تعهداتشان مختل شده است.

آنها اظهار داشتند که دلیل مشخصی ارائه نشده، اما مشکلات پشتیبانی و بالا رفتن هزینه‌ها را عامل اختلال در زنجیره تأمین می‌دانند.

چالش‌های لجستیکی و افزایش هزینه‌های حمل و نقل

این مدیران افزودند برخی از نفتکش‌های ایرانی در میانه راه رسیدن به مقصد، مشمول تحریم شده‌اند که این امر بر آشفتگی‌ها افزوده است. آنها خواستار محرمانه ماندن هویتشان شدند زیرا این مذاکرات خصوصی است.

تجارت با چین که بی‌تردید بزرگترین خریدار نفت ایران به شمار می‌رود، از دیرباز شریان حیاتی مالی برای تهران بوده، و واشنگتن روز به روز بیشتر بر قطع این شریان تمرکز کرده است. پس از آخرین دور تحریم‌ها علیه نفتکش‌ها، مالکان، واسطه‌ها و بازرگانان، فهرست سیاه آمریکا اکنون بیش از دو سوم از حدود ۱۵۰ کشتی‌ای را که در سال ۲۰۲۴ نفت خام ایران را حمل کرده‌اند، در بر می‌گیرد. این آمار بر اساس داده‌های شرکت تحلیلی کپلر است.

چین تحریم‌های یک‌جانبه را به رسمیت نمی‌شناسد و بارها از حق خود برای تجارت با ایران دفاع کرده است. اما واقعیت‌های نظام مالی گسترده آمریکا به این معناست که بنادر و شرکت‌های کشتیرانی با پیوندهای خارج از سرزمین اصلی چین، تمایلی به خطر کردن در معامله با نهادها و کشتی‌های تحریم‌شده ندارند، به‌ویژه با وعده‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای اجرای سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌ها.

اوایل امسال، گروه بندری شاندونگ – که به استانی خدمت‌رسانی می‌کند که قطب پالایشگاه‌های خصوصی محسوب می‌شود – از متصدیان خواست تا از پذیرش نفتکش‌های موجود در فهرست سیاه خودداری کنند. هزینه دور زدن محدودیت‌های واشنگتن قابل توجه و رو به افزایش است.

نرخ اجاره یک ابرنفتکش غیرتحریمی که آماده انتقال نفت ایران از مالزی به چین باشد، در اوایل ماه جاری بین ۵ تا ۶ میلیون دلار تعیین شد – رقمی که به گفته بازرگانان، رکوردی بی‌سابقه است و افزایشی تا ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.

بر اساس داده‌های کپلر، استفاده از نفتکش‌های کوچک‌تر که بازدهی کمتری نسبت به نفتکش‌های بزرگ‌تر متداول دارند، افزایش یافته است. در ماه فوریه، یک عملیات انتقال نفت از کشتی به کشتی در آب‌های مالزی بین یک ابرنفتکش حامل نفت ایران و سه کشتی با اندازه آفراماکس صورت گرفت؛ اقدامی غیرمعمول، زمان‌بر و پرهزینه.

پایگاه پنهان حمل و نقل دریایی که نفت خام ایران را به چین می‌رساند

تحلیلگران صنعت کشتیرانی همچنین به کاهش تعداد کشتی‌های در دسترس اشاره می‌کنند، چرا که فهرست سیاه آمریکا مدام در حال گسترش است. این چالش قابل توجهی به شمار می‌آید، زیرا این تجارت به شدت وابسته به عملیات انتقال در دریاست و نیازمند شمار زیادی کشتی می‌باشد.

واسطه‌ها و بازرگانان معمولاً نفت ایران را با تخفیف‌های چشمگیر اختلاف، قیمت ثابتی نسبت به شاخص قیمت‌گذاری جهانی، مانند قراردادهای آتی نفت برنت، به خریداران پیشنهاد می‌دهند.

این قیمت دربرگیرنده ارزش محموله و همچنین هزینه‌های جانبی رزرو نفتکش‌ها – که معمولاً برای این مسیر به دو یا چند فروند نیاز است – انتقال کشتی به کشتی، بیمه و عوارض بندری می‌باشد.

جهش ناگهانی در هر یک از این هزینه‌ها، یا ناتوانی در تأمین کشتی یا تأخیر در حمل، می‌تواند سودآوری و امکان‌پذیری معامله را از میان ببرد. از سوی دیگر، افزایش قیمت، جذابیت را برای خریداران چینی که نسبت به قیمت حساس هستند، کاهش می‌دهد.

هفته گذشته، قیمت‌های پیشنهادی برای نفت خام ایران جهت تحویل به چین رو به افزایش گذاشت، به طوری که تخفیف نفت ایران به ۰.۵۰ تا ۱ دلار در هر بشکه نسبت به قراردادهای آتی برنت کاهش یافت. این در حالی است که هفته پیش از آن، این تخفیف بین ۱ تا ۱.۵ دلار بود. افزایش شدید در نرخ‌های حمل و نقل، چالش‌های

بزرگی برای فروشندگان ایجاد می‌کند زیرا انتقال این هزینه به خریدار دشوار است، به گفته میا گنگ، تحلیلگر نفتی مستقر در سنگاپور از گروه اف‌جی‌ای.

او می‌گوید: “با مواجهه با احتمال تأخیر در تحویل محموله‌ها، خریداران چینی به دنبال تخفیف‌های عمیق‌تر خواهند بود که این امر از سود فروشندگان و واسطه‌ها می‌کاهد.”

استمرار تجارت نفت ایران با چین علی‌رغم تحریم‌ها

با این حال، افزایش موانع در مسیر تجارت به معنای کاهش چشمگیر خرید نفت ایران توسط چین نیست، چه رسد به توقف کامل آن. این تجارت از سال ۲۰۱۸ که تحریم‌های آمریکا علیه تهران بازگردانده شد، پررونق بوده و انعطاف‌پذیری خود را به اثبات رسانده است.

در ماه گذشته، جریان صادرات به بالاترین سطح خود در چهار ماه اخیر رسید که بخشی از آن به دلیل انباشت محموله‌های تأخیری از ماه پیش بود.

“تحریم‌ها ابزارهای کاملی نیستند،” این را جا ایان چونگ، دانشیار علوم سیاسی دانشگاه ملی سنگاپور می‌گوید. وی افزود: “گرچه گاهی از تحریم‌ها به عنوان راهی برای مسدود کردن یک تجارت یا منزوی ساختن یک کشور یاد می‌شود، اما هدف اصلی همواره افزایش هزینه‌های عملیاتی تا حدی است که به تغییر رفتار بینجامد در هر نظام تحریمی، همیشه راه‌هایی برای نشت و دور زدن وجود خواهد داشت.”

چرا آمریکا در توقف تجارت سودآور نفت ایران با چین ناکام مانده است

در آب‌های ساحلی مالزی که مهم‌ترین محل تجمع ناوگان پنهان در سراسر جهان و کانون تجارت نفت خام ایران به شمار می‌رود، عملیات انتقال کشتی به کشتی بیشتری در خاموشی کامل انجام می‌شود؛ به این معنا که تمامی فرستنده‌های مخابراتی کشتی‌ها خاموش می‌شوند.

بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، در ماه گذشته تا هفت مورد انتقال در یک روز رصد شده است. تحلیلگران می‌گویند اغلب این عملیات‌ها کاملاً “خاموش” بوده‌اند که نشان می‌دهد ناوگان‌های حمل و نقل با توجه به تأکید واشنگتن بر تشدید اجرای تحریم‌ها، تدابیر احتیاطی بیشتری را در پیش گرفته‌اند.

تا به امروز، راهکارهایی از این دست برای پنهان کردن مبدأ محموله‌ها از دید ناظران کنجکاو کافی بوده است. با این حال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نشانه‌هایی داده که قصد دارد “فشار حداکثری” را بر ایران اعمال کند.

برای این منظور، واشنگتن می‌تواند تحریم‌های ثانویه علیه طرف‌های معامله با تهران را تشدید کند – اقدامی که به سردی بیشتر فضای تجارت خواهد انجامید – و حتی ممکن است به اقدامات اجرایی در پهنه دریاها روی آورد.

گزارش هفته گذشته رویترز به نقل از چندین مقام آمریکایی حاکی از آن بود که دولت ترامپ در حال بررسی طرحی برای توقف و بازرسی نفتکش‌های ایرانی است؛ اقدامی که بی‌تردید برخی متصدیان و واسطه‌های تجارت با چین را هراسان یا منصرف خواهد کرد – هرچند هنوز مشخص نیست که آیا نیروهای آمریکا و متحدان مایل آن‌ها از توانمندی لازم برای اجرای چنین طرحی برخوردارند یا خیر.

به گفته آنوپ سینگ، مدیر جهانی پژوهش‌های کشتیرانی در شرکت اویل بروکریج، نهادهای مالی همکار با پالایشگاه‌های خصوصی چینی واردکننده نفت ایران، ممکن است مورد بررسی و موشکافی تازه‌ای قرار گیرند.

همچنین واشنگتن احتمالاً کشورهایی مانند هند و امارات متحده عربی را تحت فشار خواهد گذاشت؛ کشورهایی که مالکان کشتی و گردانندگان اصلی ناوگان پنهان در آن‌ها مستقر هستند. سینگ می‌گوید: “تاکنون، آمریکا کشتی‌ها و مالکان آن‌ها را هدف قرار داده و بازار نیز راهکارهایی برای دور زدن این محدودیت‌ها ابداع کرده است. با این حال، بخش‌های حیاتی‌تری از این شبکه برای هدف‌گیری وجود دارد؛ از بانک‌ها گرفته تا دولت‌ها، کشورهای صاحب پرچم و شرکت‌های بیمه‌گر – و همچنین مسیرهای نظارتی که می‌توان مورد بررسی قرار داد.”