سرویس خبری ایران من:تنش‌های تجاری میان چین و ایالات متحده پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید وارد مرحله جدیدی شده است. این جنگ تجاری که با اعمال تعرفه‌های سنگین از سوی آمریکا آغاز شده، چالش‌های استراتژیک مهمی را برای پکن ایجاد کرده است. در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این تنش و واکنش‌های چین به اقدامات آمریکا می‌پردازیم.
تشدید تنش‌های تجاری: آغاز جنگ تعرفه‌ها
کاخ سفید اعلام کرد که تعرفه‌های ۱۰۴ درصدی علیه چین به دلیل خودداری پکن از لغو تعرفه‌های تلافی‌جویانه‌ای که پس از اعلام تصمیم اخیر ترامپ وضع شده بود، اجرایی شده است. ترامپ پیش از این تهدید کرده بود که در صورت عدم تغییر، تعرفه‌های ۵۰ درصدی جدیدی وضع خواهد کرد. پکن در واکنش به اقدامات ترامپ وعده داده است که به شدت عمل کند و حرکت رئیس‌جمهور آمریکا را «اشتباه مضاعف» خوانده و تأکید کرده که تا پایان این جنگ تجاری ادامه خواهد داد. اما این درگیری تجاری روزافزون، چین را با یک معضل استراتژیک روبرو کرده است.
هر گزینه‌ای که چین انتخاب کند، خطرناک و پرهزینه خواهد بود. رهبران سیاسی چین اشتباهی مشابه اشتباهات برخی مقامات آمریکایی مرتکب شده‌اند: آنها تصور می‌کردند که دوره دوم ترامپ مانند دوره اول خواهد بود، بی‌آنکه متوجه شوند وضعیت تغییر کرده و دیگر هیچ حفاظی وجود ندارد. چین آماده بود تا در یک رویارویی تجاری فشرده با آمریکا وارد شود. مانند دو رقیب که در میانه روز یکدیگر را زیر نظر دارند. اما به جای تیراندازی به سمت هدف، ترامپ شروع به پرتاب دینامیت کرد. این مسئله برای چین مشکل‌آفرین است: آمریکا در حال وارد آوردن خسارات به متحدان و ناظران خود است، اما این روند ممکن است چین را نیز درگیر کند.
تأثیرات اقتصادی و گزینه‌های پیش روی چین
اگر تعرفه‌ها به طور کامل اجرایی شوند، برای هیچ یک از طرفین خبر خوشی نخواهد بود. چین پس از شکست در راه‌اندازی مصرف داخلی پس از شیوع کووید-۱۹، بیشتر به صادرات وابسته شده است. این کالاها به بازارهای جدیدی در سراسر جهان راه یافته‌اند، اما در صورت رکود جهانی، این بازارها دچار تنگنا خواهند شد.
با این حال، چین نسبت به آمریکا کمتر به واردات وابسته است. چین می‌تواند برای تقریبا تمامی کالاهایی که از ایالات متحده وارد می‌کند، جایگزین پیدا کند، به‌ویژه اگر تأمین‌کنندگان بخواهند برای مقابله با اعتماد نداشتن به آمریکا، بازارهای خود را متنوع‌تر کنند. سناریوی خوش‌بینانه، جایی که هر دو طرف به شرایطی نزدیک به وضعیت قبلی راضی می‌شوند، بر پایه دیپلماسی و مذاکرات خواهد بود. چیزی شبیه به توافق تجاری که در ژانویه ۲۰۲۰ حاصل شد، هرچند که به دلیل همه‌گیری این توافق به سرانجام نرسید.
این سناریو همان چیزی است که چین ترجیح می‌دهد. اما به نظر می‌رسد که ترامپ هیچ شرایطی غیر از تسلیم چین را نمی‌پذیرد. سخنان کاخ سفید فضای کمی به پکن برای عقب‌نشینی بدون آسیب سیاسی داخلی می‌دهد. پیشنهاد ترامپ مبنی بر اینکه چین «می‌خواهد توافق کند»، احتمال رسیدن به چنین توافقی را کاهش می‌دهد. مقامات چینی عادت به نوازشِ اَگویی رهبران دارند، امری که بخش مهمی از راهبرد مذاکرات با ترامپ بود. اما اکنون درگیری قدرت بین ترامپ و شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین وارد مرحله‌ای جدید شده است و تحلیلگران چینی در یافتن راه‌حلی که شی را تضعیف نکند، با چالش روبرو هستند.
واکنش‌های چین و احتمال تشدید تنش‌ها
چین به شدت به اقدامات ترامپ واکنش نشان داده است. علاوه بر اعمال تعرفه ۳۴ درصدی بر کالاهای آمریکایی، پکن شروع به انجام تحقیقاتی گسترده علیه شرکت‌های آمریکایی کرده و برخی از این شرکت‌ها را در فهرست «نهادهای غیرقابل اعتماد» قرار داده است.همچنین کنترل‌های صادراتی جدیدی بر برخی از مواد کمیاب وضع کرده است. چنین تهدیدات و مجازات‌هایی به نظر می‌رسد که پاسخی فوری به اقدام‌های ترامپ هستند. یک جنگ تجاری واقعی بیشتر شبیه مسابقه‌ای است که در آن هر طرف باید توانایی خود در تحمل هزینه‌ها را امتحان کند.
از نظر اقتصادی، پیش از بازگشت ترامپ، وضعیت ایالات متحده بهتر از چین بود، اما مردم چین به احتمال زیاد در تحمل این فشارها بهتر از آمریکایی‌ها عمل خواهند کرد، جایی که تعرفه‌ها بسیار ناخوشایند هستند. یکی از احتمالات تشدید تنش‌ها می‌تواند گروگان‌گیری باشد، مشابه آنچه که پس از دستگیری منگ وانژو مدیر مالی هواوی در کانادا اتفاق افتاد. این اقدام ممکن است به شکل ممنوعیت خروج برای تجار آمریکایی از چین صورت گیرد. همچنین چین ممکن است موضع خود را در دریای جنوبی چین یا در برابر تایوان تهاجمی‌تر کند.
اگر بحران ادامه پیدا کند، چین می‌تواند به تشویق تحریم‌های گسترده علیه کالاهای آمریکایی بپردازد. چنین اقدامی در گذشته علیه کشورهایی مانند کره جنوبی اجرا شده است. بدترین سناریو این است که خشم عمومی در چین علیه اهداف آمریکایی به شیوه‌ای غیرقابل کنترل گسترش یابد، مشابه آنچه که در شورش‌های ضد ژاپنی سال ۲۰۱۲ رخ داد، زمانی که گروه‌های معترض به مدارس و رستوران‌ها حمله کردند.
چین ممکن است تلاش کند برخی از کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند ویتنام را که در پی بستن قراردادهایی با ایالات متحده برای خرید محصولات امنیتی بیشتر هستند، مجازات کند. با این حال، این احتمال بعید به نظر می‌رسد زیرا مقامات چینی ممکن است تعرفه‌های ترامپ را فرصتی برای نزدیک‌تر کردن این کشورها به پکن ببینند و از نارضایتی‌ها بهره‌برداری کنند. حتی اگر جنگ تجاری شدت بیشتری پیدا کند، به نظر می‌رسد چین به دنبال راه‌هایی برای جبران خسارات و پرداخت به ترامپ، خانواده‌اش یا افرادی که می‌توانند بر دولت او تأثیر بگذارند، باشد.
مقامات پکن تجربه مقابله با نخبگان فاسد دارند، اگرچه این تجربه بیشتر در مقیاس‌های کوچکتر بوده است. این استراتژی می‌تواند شامل پرداخت‌های واقعی یا شرایط ویژه برای شرکت‌های مرتبط با ترامپ باشد، به‌ویژه که دولت اعلام کرده اجرای قوانین ضد فساد خارجی دیگر در اولویت قرار ندارد.
نظارت بر تصفیه‌های سیاسی:
شایعاتی مبنی بر تحت بازرسی بودن یکی از ژنرال‌های بلندپایه چین، هه وی‌دونگ، وجود دارد. هه که ۶۷ ساله است، از حامیان شی جین‌پینگ و سرکوب فساد است؛ او همچنین در رده‌های ارتش آزادی‌بخش خلق که به فساد آلوده است، صعود کرده است و احتمالاً خود نیز درگیر این فساد است. با این حال، هیچ اطلاعات رسمی در مورد تحقیقات وجود ندارد و گمانه‌زنی‌ها به دلیل غیبت چند هفته‌ای هه از انظار عمومی است، موضوعی که در گذشته باعث شایعات نادرستی درباره تصفیه‌ها یا فرارها شده است.
عدم شفافیت حزب کمونیست چین در مورد وضعیت سلامت رهبران به این روند دامن می‌زند و ممکن است هه صرفاً ناخوش باشد. هدف مشخص‌تر دیگر، لیو تیان‌ران، یک سرمایه‌دار و پسر معاون نخست‌وزیر سابق لیو هه، است که تحت بازرسی قرار دارد و احتمالاً بازداشت شده است. لیو هه در دوره اول ترامپ مذاکرات تجاری را هدایت کرد و در سال ۲۰۲۳ بازنشسته شد. با این حال، سرکوب‌ها حتی شامل سیاستمداران بازنشسته نیز می‌شود و هدف قرار دادن اعضای خانواده اغلب به عنوان نخستین گام در این مسیر است.
سربازان چینی در اوکراین:
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، سفیر چین در کی‌یف را احضار کرد پس از آنکه دو تبعه چینی که در حال جنگ برای روسیه بودند دستگیر شدند. او اعلام کرد که اوکراین شواهدی دارد که نشان می‌دهد تعدادی سرباز چینی دیگر در صفوف روسیه حضور دارند. اگر چین نیروی انسانی برای روسیه تأمین کند، این مسأله به یک تشدید بزرگ تبدیل خواهد شد، اما این امر بعید به نظر می‌رسد. احتمال بیشتری وجود دارد که اتباع چینی دستگیر شده مزدورانی باشند که از سوی پیمانکاران نظامی خصوصی روسیه استخدام شده‌اند. این پیمانکاران اغلب سربازانی از آسیای مرکزی استخدام می‌کنند، اما ممکن است ذخایر نیروی انسانی آنها تخلیه شده باشد یا اینکه این سربازان از چینی‌هایی باشند که در کشورهای همسایه‌ای مانند قزاقستان یا مغولستان زندگی می‌کنند. جنگ‌های طولانی اغلب جذب کنندگان غیرمنتظره‌ای دارند، مانند سرباز کره‌ای که در روز دی توسط ایالات متحده دستگیر شد.
فناوری و تجارت:
بالاخره محرک اقتصادی؟ از زمان شیوع کووید-۱۹، سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان چینی مانند کشاورزان منتظر یک بسته محرک مشابه بسته‌ای بودند که چین در پاسخ به بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ ارائه کرد.
اگرچه تلاش‌هایی برای ارائه بسته محرک وجود داشته، اما نگرش منفی شی نسبت به رفاه‌گرایی و نگرانی‌های او در مورد عواقب جانبی آن باعث شده که این اقدامات در مقیاس کوچکی باقی بمانند. با این حال، تعرفه‌های ایالات متحده ممکن است در نهایت موجب حرکت در این زمینه شود و یک بسته محرک تسریع‌شده در حال بررسی است که شی گفته قصد دارد مصرف داخلی را «آزاد» کند.
مشکل اینجاست که خانوارهای چینی به‌ویژه در دوران عدم اطمینان، مصرف‌کنندگان محتاطی هستند و پس از قرنطینه‌های کووید-۱۹، اعتماد چندانی به دولت‌های خود یا ایالات متحده برای حفظ ثبات ندارند.
تمدید مهلت تیک‌تاک:
معامله پیشنهادی برای فروش کسب‌وکار آمریکایی تیک‌تاک به تعویق افتاد پس از آنکه چین در واکنش به تعرفه‌های ایالات متحده اعلام کرد این معامله را تأیید نخواهد کرد، که باعث شد ترامپ یک مهلت ۷۵ روزه دیگر برای ممنوعیت این برنامه در ایالات متحده تمدید کند (احتمالاً به صورت غیرقانونی).
این تأخیر به یادآوری این موضوع پرداخت که تیک‌تاک، که تحت مالکیت غول چینی ByteDance است، بدون تأیید پکن قادر به انجام معامله نخواهد بود. طرفداران پرشور چین در حزب جمهوری‌خواه پس از آنکه ترامپ دفاع از تیک‌تاک را به یکی از دغدغه‌های اصلی خود تبدیل کرد، پس از سال‌ها مخالفت با این برنامه، در خصوص تیک‌تاک سکوت کرده‌اند.
