سرویس خبری ایران من:در جهان پرتنش خاورمیانه، روابط دیپلماتیک میان قدرت‌های منطقه‌ای اهمیت فزاینده‌ای یافته است. سفر اخیر وزیر دفاع عربستان به ایران و مذاکرات پیش روی تهران و واشنگتن، نشان‌دهنده تحولات مهمی در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی است. این رویدادها در شرایطی رخ می‌دهد که تنش‌های ناشی از برنامه هسته‌ای ایران و درگیری‌های منطقه‌ای همچنان ادامه دارد.
در حالی‌که تنها چند روز تا دور دوم گفت‌وگوهای حساس میان ایران و ایالات متحده باقی مانده، شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی، به تهران سفر کرد و با مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی دیدار داشت؛ اقدامی که در دهه‌های اخیر از سوی مقامی در این سطح از سوی عربستان بی‌سابقه تلقی می‌شود.
شاهزاده خالد، برادر ولیعهد و رهبر واقعی عربستان، محمد بن سلمان، با آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و همچنین مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، دیدار کرد. دو طرف در این دیدارها بر آمادگی برای گسترش روابط در تمام حوزه‌ها تأکید کردند. وزیر دفاع عربستان نیز ضمن اعلام تمایل ریاض به گسترش مناسبات، از آمادگی این کشور برای انجام دیدارهای سطح بالا خبر داد.
سیاست‌های منطقه‌ای عربستان و پیام صلح به ایران
علی شهابی، تحلیلگر نزدیک به دربار سعودی، در گفت‌وگویی تأکید کرد که عربستان با این سفر پیامی آشکار برای ایران فرستاده است: «ریاض به هیچ‌وجه به‌عنوان واسطه یا پشتیبان حمله‌ای علیه ایران ایفای نقش نخواهد کرد. پادشاهی سعودی از تلاش‌های رئیس‌جمهور ترامپ برای دستیابی به راه‌حلی دیپلماتیک برای بحران هسته‌ای حمایت می‌کند و خواهان درگیری نظامی نیست.»
مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا: چالش‌ها و فرصت‌ها
قرار است روز شنبه استیو ویتکوف، نماینده ویژه دولت آمریکا، در دیداری حساس با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران مذاکره کند. این در حالی است که دولت ترامپ با اعمال فشارهای فزاینده، خواستار توافقی است که به‌طور چشم‌گیر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را محدود سازد.
هرچند ترامپ در اظهارات رسمی بارها تأکید کرده که به‌دنبال توافق است، اما بارها نیز تهدید کرده در صورت عدم توافق، دست به اقدام نظامی خواهد زد. اعزام دومین ناو هواپیمابر آمریکایی و استقرار بمب‌افکن‌ها در منطقه نیز بخشی از این سیاست فشار بوده است.
دل‌نگرانی‌های عربستان از ایران و آمریکا
عربستان سعودی مدت‌هاست که برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی علیه خود تلقی می‌کند. ریاض بارها تهران را به حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی و برهم زدن ثبات منطقه متهم کرده است. با این حال، مقامات سعودی نگرانند که هرگونه حمله آمریکا یا اسرائیل به ایران، با واکنش تلافی‌جویانه تهران، از جمله حمله به زیرساخت‌های نفتی عربستان، مواجه شود.
این نگرانی‌ها از سال ۲۰۱۹ شدت گرفت؛ زمانی که یک حمله هماهنگ پهپادی و موشکی، که به ایران نسبت داده شد، تولید نفت عربستان را به‌طور موقت به نصف رساند و ریاض را به تجدیدنظر در راهبرد تقابل‌جویانه‌اش با تهران واداشت.
تحول در روابط ایران و عربستان: از تنش تا همکاری
در پی این حمله، عربستان به‌تدریج مسیر کاهش تنش با ایران را در پیش گرفت و این مسیر نهایتاً در مارس ۲۰۲۳ به توافقی تاریخی برای احیای روابط دیپلماتیک میان دو کشور انجامید؛ توافقی که با میانجی‌گری چین و پس از هفت سال قطع روابط حاصل شد.
هیئت همراه شاهزاده خالد در این سفر، سفیر عربستان در یمن را نیز شامل می‌شد. عربستان در سال‌های اخیر درگیر جنگی فرسایشی با حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن بوده است. با وجود دستیابی به آتش‌بس شکننده در سال ۲۰۲۲، روند صلح به دلیل حملات اخیر حوثی‌ها به کشتی‌ها در دریای سرخ متوقف شده و عربستان تلاش می‌کند از درگیری مستقیم با این گروه پرهیز کند. ریاض همچنین در حملات نظامی اخیر آمریکا به مواضع حوثی‌ها مشارکت نداشته است.
تلاش برای کاهش تنش پس از ۷ اکتبر
در پی حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و شعله‌ور شدن درگیری‌های منطقه‌ای، عربستان سیاست خویشتن‌داری در قبال تهران را تشدید کرده است. هم‌زمان، ایران نیز به‌دنبال تقویت روابط با ریاض و ابوظبی است؛ دو کشوری که پیش‌تر از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ حمایت کرده بودند.
این رویکرد بخشی از راهبرد تهران برای مقابله با تحریم‌های آمریکا و کاهش فشارهای سیاسی و امنیتی غرب و اسرائیل به شمار می‌رود.
گفت‌وگوهای هسته‌ای: امیدها و خطوط قرمز
دور نخست مذاکرات ایران و آمریکا که شنبه گذشته برگزار شد، از سوی هر دو طرف «سازنده و مثبت» توصیف شد. اما در آستانه دور دوم، استیو ویتکوف تأکید کرده که ایران باید «برنامه غنی‌سازی هسته‌ای خود را متوقف و حذف کند» تا راه برای توافق باز شود. این در حالی است که پیش‌تر نشانه‌هایی از انعطاف آمریکا برای پذیرش غنی‌سازی محدود به چشم می‌خورد.
مقامات ایرانی در واکنش اعلام کرده‌اند که کنار گذاشتن غنی‌سازی، خط قرمز جمهوری اسلامی است و هیچ توافقی نباید این حق را زیر پا بگذارد.
